co to jest umowa cywilnoprawna i kiedy można ją zawrzeć?

Pracodawcy mają możliwość zatrudnienia pracowników nie tylko na podstawie umowy o pracę. Często stosowanym rozwiązaniem jest także umowa cywilnoprawna. Nie stanowi ona stosunku pracy, dlatego charakteryzuje ją o wiele większa elastyczność. Aby ją podpisać, muszą jednak zostać spełnione odpowiednie warunki. Co to jest umowa cywilnoprawna i jakie jej rodzaje wyróżnia prawo?

Umowa cywilnoprawna w dużej mierze różni się od umowy o pracę. Istnieją jej dwa podstawowe typy. Każdy z nich ma swoje określone cechy, które wskazują, kiedy można go zawrzeć. Przedsiębiorcy powinni więc dobrze znać rodzaje umowy cywilnoprawnej i wiedzieć, na czym polega każda z nich.

Jeśli szukasz zewnętrznego wsparcia w prowadzeniu kadr i płac swojej firmy, zachęcam do pobrania naszego e-booka, który przybliża szczegółowo wszelkie zagadnienia dotyczące outsourcingu kadrowo - płacowego.

umowa cywilnoprawna – co to takiego?

Na początku warto odpowiedzieć na pytanie, co to jest umowa cywilnoprawna. W kontekście rynku pracy mianem tym określa się umowę o dowolnej formie (zarówno pisemnej, jak i ustnej), której postanowienia regulowane są przez przepisy Kodeksu cywilnego. Tym samym nie podlega ona pod Kodeks pracy. Ma to szereg konsekwencji. Przede wszystkim wykonywanie obowiązków na podstawie umowy cywilnoprawnej nie może być nazywane stosunkiem pracy. Tym samym wypełnianie zadań zawodowych nie powinno odbywać się pod nadzorem pracodawcy w określonym przez niego miejscu i czasie. Oprócz tego osoby, które podpisały umowę cywilnoprawną, nie mają przywilejów pracowniczych wynikających z przepisów Kodeksu pracy.

Warto przy tym zaznaczyć, że umowę cywilnoprawną zawiera się w celu wykonania konkretnych zadań czy pracy. Nie jest to więc typowe zatrudnienie. Podlega ona też pod zasadę swobody umów, co oznacza, że zapisane w niej warunki, które zaakceptowały obie strony, są tymi obowiązującymi, o ile nie stoją w sprzeczności z literą prawa.

umowa cywilnoprawna – rodzaje i ich charakterystyka

W kontekście rynku pracy wyróżnia się dwa rodzaje umowy cywilnoprawnej. Warto przyjrzeć się bliżej każdej z nich. Dostępnymi rozwiązaniami są:

• Umowa zlecenie – umowa cywilnoprawna tego typu jest zawierana między zleceniodawcą (osobą, która przekazuje zlecenie do wykonania) a zleceniobiorcą (osobą, która wykonuje zlecenie). Jej przedmiotem jest wypełnienie konkretnych zadań w warunkach oraz czasie, które zostały ustalone między stronami. Umowa zlecenie jest przy tym bardzo elastyczna, a z perspektywy pracodawcy również tańsza niż umowa o pracę. Warto przy tym zaznaczyć, że może to być zarówno nieodpłatna, jak i odpłatna umowa cywilnoprawna. Wszystko zależy od tego, na co zgodzili się zleceniobiorca i zleceniodawca. Inną cechą charakterystyczną umowy zlecenia jest to, że osoba wypełniająca obowiązki zawodowe w jej ramach nie jest ściśle podporządkowana pracodawcy. Nie ogranicza jej także liczba kolejnych, zawieranych umów. Jednocześnie przedsiębiorca nie musi udzielać jej płatnego urlopu wypoczynkowego, a także macierzyńskiego i wychowawczego. Co więcej, nie ma obowiązku wypłacania odpraw i zasiłków opiekuńczych, a jeśli zleceniobiorca jest uczniem lub studentem poniżej 26. roku życia, nie  odprowadzania za niego składek na ubezpieczenia społeczne. 
• Umowa o dzieło – ta umowa cywilnoprawna jest nastawiona na rezultat. Chodzi w niej o jednorazowe wykonanie dzieła, które daje namacalne skutki, np. w postaci powstania jakiegoś przedmiotu. Po oddaniu dzieła zlecający je wypłaca ustalone za nie wcześniej wynagrodzenie. Warto podkreślić, że ta umowa cywilnoprawna nie jest obłożona żadnymi składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (wyjątkiem jest sytuacja, gdy zawarła ją osoba będąca jednocześnie pracownikiem tej samej firmy). W jej ramach nie przysługują także płatne urlopy ani inne udogodnienia, jak zasiłki itp.

Jak widać, zarówno umowa o dzieło, jak i umowa zlecenie to umowy cywilnoprawne charakteryzujące się konkretnymi cechami. Oba rozwiązania nieco się od siebie różnią.

z kim można podpisać umowę cywilnoprawną?

Stronami umowy cywilnoprawnej mogą być nie tylko osoby fizyczne, ale też osoby prawne i jednostki o charakterze organizacyjnym, które nie mają osobowości prawnej, ale posiadają jednocześnie zdolność prawną (nazywane bywają ułomnymi osobami prawnymi). Dotyczy to zarówno osób zlecających dane zlecenie lub dzieło, jak i przyjmujących je.

W praktyce przedsiębiorcy najczęściej podpisują umowę cywilnoprawną z osobą fizyczną. Może to być każdy, nawet osoba niepełnoletnia w wieku 13-18 lat – konieczna jest wtedy jednak zgoda opiekuna osoby małoletniej. W przypadku dzieci mających 13-16 lat umowę cywilnoprawną mogą podpisać tylko firmy z branży artystycznej, sportowej, kulturalnej lub reklamowej.

Co do zasady, zawieranie umowy cywilnoprawnej jest popularne zwłaszcza w sytuacji współpracy z młodymi osobami, w tym z uczniami i studentami. To też typowe rozwiązanie dla freelancerów czy osób wykonujących pracę sezonową.

umowa cywilnoprawna – zlecenie, o dzieło: kiedy można ją podpisać?

Aby mogło dojść do zawarcia umowy cywilnoprawnej, wykonywane w jej ramach obowiązki nie mogą nosić znamion stosunku pracy. W innym przypadku będzie to działanie niezgodne z prawem. Jak to wygląda w praktyce? W przypadku umowy zlecenia przykładowymi zajęciami wypełnianymi w jej ramach są m.in. świadczenie usług ochroniarskich, opiekowanie się dziećmi, telemarketing, sprzątanie powierzchni biurowych, prowadzenie szkoleń czy uzupełnianie bazy danych. Z kolei jeśli chodzi o umowę cywilnoprawną, jaką jest umowa o dzieło, istnieje możliwość jej podpisania przy realizacji zleceń dających konkretny rezultat, takich jak np. zaprojektowanie strony internetowej, napisanie artykułu, wykonanie sesji fotograficznej czy przygotowanie projektu graficznego.