czym jest zasada uprzywilejowania pracownika?

Zasada uprzywilejowania pracownika wywodzi się z dosyć starych przepisów, z czasów gdy najważniejszym pracodawcą było szeroko pojęte państwo, a więc z PRL-u. Obecnie ta zasada jednak wciąż znajduje zastosowanie. Najczęściej jednak pracownik i pracodawca prowadzą po prostu negocjacje.

Zasada uprzywilejowania pracownika została wprost określona w art. 18 kp, zgodnie z którym postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia takich umów, które byłyby mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy, są nieważne – zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.

zasady w prawie pracy

Prawo pracy zawiera kompleksowy zestaw zasad, które mają chronić zarówno pracownika, jak i pracodawcę. Do ważnych reguł można między innymi zakwalifikować: zasadę swobody pracy, prawo do godziwego wynagrodzenia, prawo do wypoczynku i zasadę trwałości stosunku pracy. Oczywiście nie w każdej sytuacji dana zasada jest korzystna dla pracownika, ponieważ zdarza się, że zastosowanie jej związane jest ze zmniejszeniem wynagrodzenia lub innymi konsekwencjami. W innych przypadkach z kolei trzymanie się reguł jest bardzo ważne dla podwładnego i daje mu szansę na zwiększenie swojej pensji lub skrócenie czasu pracy. Jedną z zasad w prawie pracy jest zasada uprzywilejowania pracownika.

czym dokładnie jest zasada uprzywilejowania pracownika?

Zasada uprzywilejowania pracownika odnosi się do wszystkich sytuacji, w których zapisy w umowie są inne (a tym samym mniej korzystne) niż w prawie pracy. Zgodnie z artykułem 18 „postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy”. Zasada uprzywilejowania pracownika jest więc stosowana wobec wszystkich osób zatrudnionych. Warto wiedzieć o tym, że ta reguła nie może zostać w żaden sposób wyłączona przez pracodawcę lub pracownika. W praktyce więc podwładny nie może się jej zrzec, nawet wtedy, gdy w danym momencie nie jest dla niego korzystna. 

praktyczne przykłady

Pierwszym przykładem jest sytuacja, w której pracownik codziennie zostaje po pracy 2 godziny, łącznie spędzając w biurze ich aż 10. Pracodawca wymaga tego i zapisał to w umowie, ale nie płaci za dodatkowy czas. W ten sposób przez 5 dni w tygodniu pracownik spędza w pracy 50 godzin. W takim przypadku zapis w umowie nie jest zgodny z prawem, a tym samym jest nieważny. Oczywiście najprostszym rozwiązaniem jest niepodpisanie umowy przez pracownika. Podwładny mógł jednak nie zauważyć zapisu lub obawiał się odmówić zaakceptowania dokumentu. W takiej sytuacji umowa o pracę powinna być zmieniona, a pracownik nie powinien ponosić żadnych konsekwencji za to, że nie będzie zostawał po 8 godzinach. 

Druga sytuacja jest zupełnie inna i może wiązać się z tym, że zasada uprzywilejowania pracownika nie jest dla niego korzystna. Podwładny chce się zrzec 10 dni urlopu wypoczynkowego, a w zamian za to otrzymać wynagrodzenie. Zgodnie z przepisami nie jest to jednak możliwe, ponieważ prawem każdego pracownika jest wypoczynek. W takiej sytuacji i tak musi on wykorzystać przysługujący mu urlop.

czy sprawę można zgłosić do sądu?

Jeśli pracownik stwierdzi, że zapis w umowie nie jest dla niego korzystny, a jednocześnie jest niezgodny z prawem pracy, może powiadomić o tym pracodawcę, a także zgłosić sprawę do sądu. W wielu przypadkach przyzna on rację podwładnemu, jednak oczywiście zajmie to sporo czasu. Dodatkowym problemem jest możliwość późniejszego zwolnienia pracownika przez pracodawcę z innej przyczyny, nie związanej z daną sprawą w sądzie. Właśnie dlatego zawsze najlepszym rozwiązaniem jest rozmowa twarzą w twarz, negocjacja czy też kontakt osobisty lub pisemny z pracodawcą. W sytuacji, gdy zapis w umowie nie jest korzystny dla pracownika, powinien on poprosić o zmianę. W ostateczności może nie zdecydować się na podpisanie dokumentu. Zasada uprzywilejowania pracownika jest bowiem pewną gwarancją w prawie pracy i nie można jej w żaden sposób wyłączyć. Co ważne reguła ta nie może zostać zniesiona nawet w sytuacji, gdy obie strony chcą się na to zgodzić. Oczywiście możliwe jest czasami także zastosowanie korzystniejszych przepisów dla pracownika niż te zapisane w prawie pracy, jednak wiele zależy od okoliczności. Nie mogą one na przykład dotyczyć zrzeczenia się urlopu wypoczynkowego, jak w opisanej wcześniej sytuacji.