w odpowiedzi na wyzwania przyszłości tworzymy przestrzeń dla wszystkich form zatrudnienia

Jeszcze trzy dekady temu w Polsce powszechnym zjawiskiem była praca na całe życie, pozostałość po poprzednim systemie ekonomicznym. Już nieliczni pracownicy na polskim rynku pamiętają to pojęcie i pewnie trudno w to uwierzyć, że przed 1989 rokiem standardem była praca u jednego pracodawcy od ukończenia szkoły aż do przejścia na emeryturę. Dziś pracownicy wręcz sami poszukują nowych wyzwań i często w tych poszukiwaniach decydują się na zmianę pracodawcy. Dość powiedzieć, że wskaźnik rotacji na polskim rynku pracy, według badań Randstad, utrzymuje się w ostatnim półroczu na poziomie 23 procent. 

Dlaczego wspominam o zjawisku pracy na całe życie? Bo podobne przemiany w postrzeganiu rzeczywistości zawodowej zachodzą też w Polsce w innych aspektach, m.in. w kwestii formy zatrudnienia. Pracownicy coraz częściej sami poszukują zupełnie innych formy współpracy z pracodawcą.

elastyczne formy zatrudnienia upowszechniają się coraz częściej jako odpowiedź na potrzeby pracowników

Ich specjalizacje, charakter zawodowych wyzwań, wygoda, potrzeba równowagi między życiem prywatnym a pracą, w tym mniejszego wymiaru czasu pracy oraz potrzeba swobody to często te czynniki, które sprawiają, że pracownicy poszukują form bardziej elastycznych. Odzwierciedlają to dane, które przytaczają autorzy raportu Randstad Flexiibility@Work. Z opracowań Eurostatu wynika, że w Unii Europejskiej od 2002 roku dwukrotnie wzrosła liczba osób z wyższym wykształceniem, które decydują się na samozatrudnienie. W krajach Wspólnoty udział tymczasowego zatrudnienia wynosi natomiast średnio 14%. Te liczby są nawet większe w przypadku młodszych pracowników. Wciąż jest też grupa osób, które poszukują większej stabilności i czują się najbardziej komfortowo w klasycznych formach zatrudnienia. 

Z perspektywy pracownika bardzo istotne jest, aby wybór formy zatrudnienia wynikał z jego potrzeb i życiowej sytuacji. I w tym kierunku zmierzają na całym świecie wysiłki organizacji reprezentujących pracodawców i pracowników. Tym bardziej, że często uwarunkowania prawne w ogóle nie uwzględniają tych potrzeb, czego przykładem jest rozwój gig economy, na którego przyspieszenie wpływ niewątpliwie miała pandemia. Nie jest to nowe zjawisko. Po światowym kryzysie finansowym w 2008 r. cyfrowe innowacje dały początek przełomowym platformom zatrudnienia, takim jak Uber, Glovo czy TaskRabbit. To zapewniło nowe, elastyczne możliwości drobienia dla milionów ludzi na całym świecie w sytuacji, gdy okoliczności gospodarcze pozbawiły pracowników części źródeł dochodu. Chociaż osoby wykonujące prace w ramach takich platform wciąż stanowią niewielki odsetek wszystkich zatrudnionych w gospodarce, zainteresowanie nimi gwałtownie rośnie: między 2016 a 2019 rokiem liczba ofert pracy w takiej formule wzrosła na całym świecie o około 30%. Aktualne spowolnienie gospodarcze sprzyja dalszego rozwojowi takiej formuły.

Na te nowoczesne rozwiązania zwraca uwagę Dyrektor Generalny Międzynarodowej Organizacji Pracy, Guy Ryder. Jak podkreśla, warunki zatrudnienia stają się coraz bardziej zróżnicowane i musimy starać się właściwie zrozumieć te niestandardowe i innowacyjne formy pracy: czy są one tymczasowym zjawiskiem na rynku pracy, czy ogólnym modelem pracy jutra, do którego powinniśmy starać się dostosować.

Jego słowa w raporcie Flexibility@Work potwierdza Sharan Burrow, Dyrektor Generalna Międzynarodowej Konfederacji Związków Zawodowych. Zauważa, że potrzebna jest zaktualizowana umowa społeczna między pracownikami, władzami i biznesem, bo ma to kluczowe znaczenie dla kształtowania przyszłości. Jej zdaniem potrzebna pewnego uniwersalnego zestawu standardów zatrudnienia bez względu na specyfikę stosunku pracy. „Chcemy, aby wszyscy byli zaangażowani w budowanie przyszłości społecznej i ekonomicznej dla pracowników, biznesu i środowiska. Dopóki te podstawy nie będą istniały, nie uda nam się dostarczyć tego, co jest potrzebne. (…) Stworzenie projektu ram regulacyjnych powinny wspierać wszystkie zainteresowane strony” – podkreśla Sharan Burrow.

przemiany w trybie pracy wpływają na większą potrzebę elastyczności w miejscu pracy

Ważną rolę elastycznych form zatrudnienia uwidoczniła w kilku aspektach pandemia Covid-19. Z powodu obostrzeń część przedsiębiorstw stanęła wobec poważnych utrudnień w swoim funkcjonowaniu. W pierwszym kwartale 2020 roku firmy borykały się przede wszystkim z przerwanymi łańcuchami dostaw, wynikającymi z zamknięcia rynków azjatyckich. W kolejnych etapach przedsiębiorstwa mierzyły się z ograniczeniem popytu (choć w niektórych sektorach, m.in. spożywczym i higienicznym, e-commerce, IT, branży logistycznej, wręcz odwrotnie – z nagłym wzrostem popytu). Część firm musiała zostać czasowo lub całkowicie zamknięta. Wpływ na to miały nie tylko obostrzenia wprowadzane przez władze, ale także kwarantanna obejmująca często całe załogi. Ta nierównomierność skutków pandemii wymagała szybkiej adaptacji ze strony i pracodawców i pracowników oraz szybkiego reagowania na zmieniające się okoliczności.

Duża grupa pracowników musiała dodatkowo w trybie pilnym przejść do systemu pracy zdalnej. Badania, które realizowaliśmy wspólnie z serwisem Gumtree.pl, pokazują, że dotyczyło to ponad 3/4 pracowników biurowych. To także pewien wymiar elastyczności w środowisku pracy. Oznacza nie tylko formę zatrudnienia, ale też zmianę podejścia, szczególnie po stronie managerów, którzy od bezpośredniego nadzoru musieli przejść do dużej dozy zaufania i postrzegania pracy swoich podwładnych przez pryzmat efektów wykonywanych przez nich zadań. 

Ta zmiana w podejściu może być jednym z elementów, które będą zwiększać zapotrzebowanie na inne formy zatrudnienia niż upowszechnione dotychczas. Ich uwzględnianie przez pracowników będzie bowiem uwarunkowane nowymi modelami pracy i dokonującymi się przemianami w naszym stylu życia.