jak przebiega awans zawodowy nauczyciela?

Nauczyciele – w szkołach, przedszkolach i innych placówkach edukacyjnych – cały czas muszą rozwijać swoje kompetencje i są do tego zobowiązani na mocy odpowiednich przepisów prawa. Awans zawodowy nauczyciela to proces, który po zmianach wprowadzonych w 2022 r. składa się z trzech etapów. Sprawdź, jak wygląda zdobywanie kolejnych szczebli kariery w tym zawodzie.

Czym jest awans zawodowy nauczyciela?

Awans zawodowy jest możliwy niemal w każdej profesji, ale w przypadku zawodu nauczyciela to proces ściśle regulowany przez prawo. Artykuł 9a Karty Nauczyciela szczegółowo określa, jak powinien wyglądać rozwój kariery nauczycieli, wychowawców i pozostałych pracowników pedagogicznych, którzy pracują w placówkach edukacyjnych takich jak:

• przedszkola,
• szkoły podstawowe,
• szkoły ponadpodstawowe (licea, technika),
• szkoły artystyczne – np. szkoły muzyczne czy baletowe, a także ogniska artystyczne,
• szkolne schroniska młodzieżowe,
• młodzieżowe ośrodki wychowawcze,
• poradnie psychologiczno-pedagogiczne,
• placówki doskonalenia nauczycieli. 

Z awansem zawodowym nauczyciela wiąże się uzyskanie odpowiedniego tytułu – nauczyciela kontraktowego, mianowanego i dyplomowanego – oraz ustalona w przepisach podwyżka pensji. 

Przeczytaj także: Nauczyciel – na czym polega jego praca? Zarobki

Awans zawodowy nauczycieli – rozporządzenie i poszczególne stopnie

Awans zawodowy nauczycieli reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. W akcie tym szczegółowo ujęto, jakie wymagania musi spełnić pedagog, aby piąć się po szczeblach kariery i osiągnąć sukces zawodowy. Zgodnie z aktualnymi przepisami z 6 września 2022 roku nauczyciele mogą zdobyć trzy stopnie:

1. nauczyciel kontraktowy,
2. nauczyciel mianowany,
3. nauczyciel dyplomowany.

Aby osiągnąć każdy z tych etapów, trzeba przepracować określony czas, zdobyć doświadczenie, otrzymać pozytywną ocenę pracy od dyrektora szkoły, w której jest się zatrudnionym, a także zdać egzamin. Co ważne, czas trwania awansu zawodowego nauczycieli również został określony odpowiednimi przepisami. 

Po osiągnięciu stopnia nauczyciela dyplomowanego wciąż można się dokształcać i rozwijać we własnym zakresie. Od strony formalnej nie zmienia to jednak sytuacji pracownika i nie poprawia warunków finansowych. W praktyce oznacza to, że po osiągnięciu trzeciego stopnia kariery dalszy awans nie jest już możliwy.

Awans nauczyciela po staremu – jak wyglądał awans zawodowy nauczyciela stażysty?

Rozporządzenie ministra edukacji z 6 września 2022 r. zlikwidowało stopień stażysty. Do tego momentu dziewięciomiesięczny staż był konieczny, żeby uzyskać tytuł nauczyciela kontraktowego. Aby się starać o awans, początkujący nauczyciel musiał być zatrudniony w placówce oświatowej przynajmniej na pół etatu. Awans zawodowy nauczyciela stażysty odbywał się pod okiem wyznaczonego opiekuna stażu, którym był nauczyciel mianowany lub dyplomowany. Wraz z nim stażysta musiał przygotować plan rozwoju zawodowego, który należało złożyć do wglądu i zatwierdzenia dyrektorowi szkoły.

Podczas stażu początkujący nauczyciel zdobywał odpowiednią wiedzę i umiejętności. Kluczowe były znajomość organizacji, zasad funkcjonowania szkoły oraz stojących przed nią zadań, umiejętność prowadzenia zajęć szkolnych zgodnie z wytycznymi, obserwowania ich i omawiania, a także znajomość środowiska uczniów. 

Awans zawodowy nauczyciela po nowemu – co zamiast stażu?

W par. 2 Rozporządzenia Ministra Edukacji z 6 września 2022 roku nie ma już stopnia stażysty, a zamiast tego zostaje określony proces przygotowania do zawodu nauczyciela. W jego ramach początkujący nauczyciel:

• poznaje organizację i zasady funkcjonowania szkoły;
• obserwuje zajęcia prowadzone przez innych nauczycieli;
• prowadzi powierzone mu zajęcia i uczestniczy w pracach związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych;
• doskonali swoje kompetencje;
• dokonuje oceny własnej pracy i wykorzystuje jej wyniki, aby doskonalić swoje umiejętności.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela trwa 3 lata i 9 miesięcy lub 2 lata i 9 miesięcy. W tym okresie początkujący nauczyciel ma przydzielonego mentora. Zmiany dotyczą osób zatrudnionych w szkole po 1 września 2022 r. oraz tych, którzy do 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskali miana nauczyciela kontraktowego. 

Na czym polega awans zawodowy nauczyciela kontraktowego?

Awans zawodowy nauczyciela kontraktowego zajmuje 2 lata i 9 miesięcy. W praktyce oznacza to, że należy pracować w szkole przynajmniej przez 3 lata. Rozpoczyna się go poprzez złożenie formalnego wniosku do dyrektora szkoły. Później następuje staż – w jego trakcie, pod opieką opiekuna stażu, nauczyciel zdobywa umiejętności z zakresu m.in. organizowania i ulepszania warsztatu swojej pracy, oceny skuteczności własnego postępowania, obserwowania potrzeb uczniów itp.

Ze względu na odgórnie ustalone wymagania związane z awansem nauczyciela nepotyzm – a więc ułatwianie awansu osobom z rodziny – nie jest praktykowany.

Aby awansować na nauczyciela kontraktowego, trzeba:

• wykazać się pozytywnymi efektami pracy dydaktycznej;
• umiejętnie wykorzystywać narzędzia multimedialne w swojej pracy;
• umiejętnie rozpoznawać potrzeby rozwojowe uczniów;
• trafnie dokonywać ewaluacji własnej pracy i wykorzystywać jej wyniki do dalszego doskonalenia;
• dzielić się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego;
• znać przepisy prawa obowiązujące w oświacie;
• zdać egzamin.

Ile trwa awans zawodowy nauczyciela mianowanego na dyplomowanego?

Awans zawodowy nauczyciela mianowanego na dyplomowanego również obejmuje 2 lata i 9 miesięcy. Aby się o niego ubiegać, trzeba przepracować minimum 5 lat i 9 miesięcy na niższym stopniu. Podczas właściwego stażu przed pracownikiem pojawia się wiele wyzwań. Jego zadaniem jest m.in. opracowywanie i wdrażanie działań edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych, poszerzanie działań szkoły, zdobycie umiejętności posługiwania się wybranym językiem obcym w stopniu zaawansowanym oraz wykonywanie pracy jako doradca metodyczny, egzaminator należący do okręgowej komisji egzaminacyjnej lub ekspert zasiadający w komisji kwalifikacyjnej dla osób, które starają się o awans zawodowy nauczycieli.

Warto wiedzieć: Praca jako nauczyciel wychowania przedszkolnego

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy awans zawodowy nauczyciela jest obowiązkowy?

Przepisy niejako wymuszają awans na stopień nauczyciela mianowanego, ale staranie się o osiągnięcie kolejnych stopni nie jest obowiązkowe.

Ile zarabia nauczyciel kontraktowy, mianowany, dyplomowany?

Po podwyżkach wprowadzonych w 2024 r. nauczyciel początkujący zarobi 6354,57 zł brutto, mianowany 7453,47 zł brutto, a dyplomowany – 9523,88 zł brutto. 

Czy awans zawodowy nauczyciela w szkole niepublicznej jest możliwy?

Tak, nauczyciel może awansować również w ramach placówek prywatnych, które działają na mocy przepisów MEN.