co to jest praca w szczególnych warunkach? wykaz stanowisk

Czasami wykonywanie obowiązków zawodowych może narażać pracowników na utratę zdrowia, również o trwałym charakterze. Takie ryzyko często rośnie wraz z ich wiekiem. Z tego względu w przepisach prawa można znaleźć taki termin jak praca w szczególnych warunkach. Odnosi się ona do konkretnych zawodów i ma wpływ m.in. na obniżenie wieku emerytalnego. Jak udowodnić pracę w szczególnych warunkach i co w praktyce się do niej zalicza?

Osoby, które wykonują pracę w szczególnych warunkach, są obarczone dużą odpowiedzialnością. Ich codzienne zadania zawodowe wyróżniają się znaczną szkodliwością dla zdrowia oraz znaczną uciążliwością. Nie każda profesja, nawet gdy jest potencjalnie ryzykowna, zalicza się jednak do tej grupy. Istnieje więc wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach, co pozwala rozwiać wszelkie wątpliwości.

Czym jest praca w szczególnych warunkach?

Według definicji praca w szczególnych warunkach oznacza wypełnianie obowiązków zawodowych powiązanych z pewnymi, ryzykownymi czynnikami, które pod wpływem rosnącego wieku pracownika prawdopodobnie doprowadzą do uszkodzenia zdrowia o charakterze trwałym. Może do tego dojść nawet mimo wykorzystywania stosownych środków profilaktycznych, w tym organizacyjnych, medycznych i technicznych. W pracy w szczególnych warunkach pracownicy wykonują czynności, które przekraczają ich możliwości, co wynika z ich starzenia się. Dochodzi do tego przed osiągnięciem przez nich wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę i utrudnia im wypełnianie obowiązków na zajmowanym przez nich stanowisku.

Warto wiedzieć: Ocena ryzyka zawodowego – definicja i metody

Co ważne, czynniki świadczące o pracy w szczególnych warunkach mogą mieć dwojaki charakter. Zgodnie z definicją, są determinowane albo poprzez siły natury (np. wykonywanie obowiązków pod ziemią, w powietrzu, pod wodą itp.) albo procesy technologiczne (np. bardzo ciężka praca o charakterze fizycznym, prowadząca do bardzo dużego wydatku energetycznego na poziomie ponad 4600 kJ w przypadku kobiet oraz 8600 kJ w przypadku mężczyzn).

Praca w szczególnych warunkach – wykaz stanowisk

Warto wiedzieć, że przepisy podają konkretny wykaz stanowisk w pracy w szczególnych warunkach. Tego typu spis znajduje się m.in. w załączniku oznaczonym numerem 1 związanym z ustawą dotyczącą emerytur pomostowych. Jest w nim 40 zawodów. Ważnym zestawieniem jest także lista zawarta w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, które dotyczy podwładnych zatrudnionych w szczególnych warunkach albo szczególnym charakterze. Można tam znaleźć dwa spisy. Pierwszy z nich oznaczony jest jako praca w szczególnych warunkach – wykaz A. Zawiera on zawody związane z takimi obszarami, jak:

• górnictwo,
• energetyka,
• hutnictwo i przemysł metalowy,
• chemia,
• budownictwo i przemysł materiałów budowlanych,
• leśnictwo,
• przemysł drzewny i papierniczy,
• przemysł o charakterze lekkim,
• gospodarka komunalna,
• rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy,
• przemysł poligraficzny,
• służba zdrowia i opieka społeczna,
• zespoły formujące szkło,
• inne zajęcia sklasyfikowane jako prace różne.

Druga lista, czyli praca w szczególnych warunkach – wykaz B, zawiera:

• stanowiska wykonywane na statkach żeglugi powietrznej,
• profesje dotyczące portów morskich,
• prace o charakterze gorącym, które wykonuje się w hutach żelaznych i stalowych, oraz związane z wytwarzaniem metali nieżelaznych,
• inne zajęcia sklasyfikowane jako prace różne.

Powyższy wykaz prac w szczególnych warunkach stanowi ogólny spis. Chcąc poznać konkretne zajęcia, które się w nim znajdują, należy zapoznać się z treścią wspomnianego Rozporządzenia Rady Ministrów.

Warto wiedzieć: Szkodliwe warunki pracy a szczególne warunki pracy. Co je wyróżnia?

Praca w szczególnych warunkach a emerytura

Bardzo ważną kwestią jest obliczenie emerytury za pracę w szczególnych warunkach. Wykonywanie tego typu zajęć pozwala bowiem na uzyskanie prawa do obniżenia wieku, w którym możliwe jest pobieranie świadczenia oraz na zwiększenie jego kwoty. Wiek emerytalny obniża się zazwyczaj do 55 lat (kobiety) oraz 60 lat (mężczyźni), jeżeli udowodni się, że przepracowało się minimum 15 lat w pracy w szczególnych warunkach. W niektórych przypadkach wiek oraz staż pracy mogą być jednak inne. Informacje na ten temat znajdują się w stosownej ustawie.

Warto wiedzieć: Jaka emerytura po 10 latach pracy? Warunki

Warto również wiedzieć, że wielu osobom przysługuje rekompensata za pracę w szczególnych warunkach. Mogą ją otrzymać pracownicy z odpowiednim stażem wykonywania takich obowiązków, którzy nie wnioskują o wcześniejszą emeryturę.