Umowa-zlecenie to jedna z najczęściej wykorzystywanych form zatrudnienia w Polsce. Jest chętnie wybierana ze względu na elastyczność, mniejszą ilość formalności w porównaniu z umową o pracę oraz możliwość odprowadzania podstawowych składek do ZUS-u. Sprawdź, jakie są najważniejsze zasady umowy cywilno-prawnej i poznaj korzyści płynące z tej formy współpracy!
Czym jest umowa-zlecenie?
Umowa-zlecenie jest umową cywilno-prawną, której zasady regulowane są przez kodeks cywilny, a w szczególności przez artykuły od 734 do 751. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności na rzecz zleceniodawcy. W praktyce może to dotyczyć niemal każdej branży, ale najczęściej są to zawody kreatywne (graficy, tłumacze, projektanci, copywriterzy, fotografowie czy muzycy), sektor usług (instruktorzy fitness, trenerzy personalni, opiekunowie osób starszych), praca sezonowa (kelnerzy, ratownicy wodni, obsługa hoteli i agencji turystycznych lub parków rozrywki) czy różne formy pracy dorywczej. W niektórych sytuacjach na tę formę współpracy decydują się również specjaliści, np. doradcy, trenerzy biznesu, a nawet prawnicy.
W przeciwieństwie do umowy o pracę umowa-zlecenie nie wiąże się z koniecznością przestrzegania ściśle określonego czasu i miejsca pracy. Taka elastyczność sprawia, że jest to korzystne rozwiązanie w sytuacjach, gdy zleceniodawca potrzebuje wykonania określonych działań bez stałego nadzoru nad zleceniobiorcą.
Najnowsze dane zebrane przez Główny Urząd Statystyczny pokazują, że ta forma zatrudnienia cieszy się w Polsce bardzo dużą popularnością. Pod koniec marca 2024 r. w Polsce odnotowano niemal 2,3 mln zleceniobiorców, a prawie 969,9 tys. z nich pozostawała równocześnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Zasady zawierania umowy-zlecenia
Zawarcie umowy-zlecenia może nastąpić w dowolnej formie, co oznacza, że strony mogą ustalić jej warunki zarówno na piśmie, jak i ustnie. Dokument powinien zawierać informacje, takie jak opis zlecenia, terminy wykonania oraz wynagrodzenie.
W drugiej połowie 2024 r. minimalna stawka godzinowa na tym rodzaju umowy wynosiła 28,10 zł brutto za godzinę, natomiast od 1 stycznia 2025 r. ma ona wzrosnąć do 30,50 zł brutto. W praktyce oznacza to, że jeśli zleceniodawca chce rozliczać zleceniobiorcę na podstawie liczby godzin, nie może zaproponować mniejszych kwot.
Warto również zaznaczyć, że umowa-zlecenie może być zarówno odpłatna, jak i nieodpłatna. W sytuacji, gdy zlecenie nie jest wykonywane bez wynagrodzenia, powinno to być jasno określone w umowie.
Wypowiedzenie umowy-zlecenia jest stosunkowo proste – w przeciwieństwie do umów o pracę nie obowiązuje tu okres wypowiedzenia, więc rozwiązanie umowy za porozumieniem stron może mieć natychmiastowy skutek (chyba że treść umowy stanowi inaczej).
Obowiązki zleceniobiorcy
Zleceniobiorca ma szereg obowiązków wynikających z zawartej umowy. Przede wszystkim powinien wykonać zlecone mu czynności z należytą starannością. Oznacza to, że powinien dążyć do realizacji zadań zgodnie z przyjętymi standardami i oczekiwaniami zleceniodawcy, a w przypadku niewykonania zlecenia lub wykonania go w sposób nieodpowiedni może ponosić odpowiedzialność za powstałe szkody.
Dodatkowo zleceniobiorca jest zobowiązany do informowania zleceniodawcy o postępach w realizacji zlecenia oraz do przekazania wszelkich uzyskanych w związku z jego wykonaniem informacji. W przypadku powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej zleceniobiorca również musi poinformować zleceniodawcę o tym fakcie.
Korzyści z umowy-zlecenia
Umowa-zlecenie nie zapewnia takiej stabilizacji zawodowej i finansowej, jak umowa o pracę, jednak oferuje wiele korzyści dla zleceniobiorcy.
- Swoboda działania – zleceniobiorca ma zwykle większą swobodę w organizowaniu swojej pracy, zarówno pod względem czasu, jak i miejsca wykonywania zadań. Nie jest tak ściśle związany z godzinami pracy i miejscem pracy, jak pracownik zatrudniony na umowę o pracę.
- Elastyczność – umowa-zlecenia pozwala na łatwe łączenie pracy z innymi zajęciami, np. ze studiami, opieką nad dziećmi, pracą na etacie czy prowadzeniem własnej działalności gospodarczej.
- Wyższe wynagrodzenie netto – choć nie jest to regułą, w wielu przypadkach zleceniobiorcy otrzymują wyższe wynagrodzenie netto niż pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Dzieje się tak, ponieważ zleceniobiorcy mają prawo do wyższych kosztów uzyskania przychodu, co obniża podatek dochodowy.
- Brak składek ZUS dla studentów – studenci do 26. roku życia, którzy podejmują pracę na podstawie umowy-zlecenia, są zwolnieni z obowiązku opłacania składek ZUS, więc w ich przypadku kwota brutto będzie równa kwocie netto.
- Proste rozliczenia – formalności związane z rozliczeniem umowy-zlecenia są zazwyczaj mniej skomplikowane niż w przypadku umowy o pracę.
Te korzyści mogą częściowo rekompensować brak ochrony socjalnej i przywilejów przysługujących pracownikom etatowym, takich jak urlop wypoczynkowy, zasiłek chorobowy czy ochrona przed zwolnieniem. W większości przypadków zleceniobiorca musi sam zapewnić sobie narzędzia pracy, co w praktyce oznacza, że nie otrzyma komputera ani telefonu służbowego.
Zobacz także, czym jest wynagrodzenie akordowe i w jakich zawodach obowiązuje.
Umowa-zlecenie a emerytura
Jednym z najczęściej zadawanych pytań dotyczących umowy-zlecenia jest to, czy wlicza się ona do emerytury. Warto zaznaczyć, że okresy zatrudnienia na podstawie umowy-zlecenia nie są wliczane do stażu pracy, co może wpływać na wysokość przyszłej emerytury. Jednakże, jeśli zleceniobiorca odprowadza składki na ubezpieczenie emerytalne, jego wynagrodzenie z umowy-zlecenia może przyczynić się do powstania prawa do emerytury. Warto więc rozważyć opłacanie tych składek, nawet jeśli obniżają one wynagrodzenie.
Umowa-zlecenie a ubezpieczenie
Zleceniobiorcy są zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz emerytalne, jeśli umowa-zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczenia. W przypadku gdy zleceniobiorca pracuje również na umowę o pracę, obowiązek opłacania składek może być inny.
Ubezpieczenie chorobowe w ramach umowy-zlecenia jest dobrowolne, co oznacza, że zleceniobiorca musi wyrazić chęć jego odprowadzania. Dodatkowe składki dają prawo do zasiłku w przypadku choroby.
Umowa-zlecenie a urlop
Zleceniobiorca – w przeciwieństwie do pracownika etatowego – nie ma prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, chyba że strony umowy ustalą to w jej treści. Warto więc wprowadzić odpowiednie zapisy do umowy, zwłaszcza jeśli zlecenie wykonywane jest przez dłuższy czas.
Jeśli w umowie nie ma zapisu dotyczącego urlopu, zleceniobiorca nie może liczyć na dni wolne. Po prostu zgłasza zleceniobiorcy swoją nieobecność/niedostępność w określonym terminie i nie otrzymuje za ten czas wynagrodzenia.
Umowa-zlecenie a zwolnienie lekarskie
Zleceniobiorcy, którzy nie opłacają składek na ubezpieczenie chorobowe, nie mają prawa do zasiłku chorobowego. W praktyce oznacza to, że zleceniobiorca nie będzie honorował zwolnienia lekarskiego, a w czasie choroby nie będzie wypłacone wynagrodzenie. Dobrym rozwiązaniem tej sytuacji jest dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, na podstawie którego można ubiegać się o zasiłek w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby.
Niezależnie od sytuacji jako zleceniobiorca musisz pamiętać o poinformowaniu zleceniodawcy o swojej niezdolności do pracy oraz o dostarczeniu odpowiednich dokumentów potwierdzających Twój stan zdrowia. Na tej podstawie termin zlecenia może zostać przesunięty bez konsekwencji.
Umowa-zlecenie a ciąża
Zleceniobiorczynie nie mają takich samych praw, jak pracownice zatrudnione na umowę o pracę, co oznacza, że nie przysługują im uprawnienia, takie jak urlop macierzyński czy wychowawczy. Warto jednak pamiętać, że w przypadku gdy umowa-zlecenie jest wykonywana na tych samych zasadach, co umowa o pracę, przyszła mama może domagać się uznania jej zatrudnienia jako pracy etatowej.
Jedną z największych różnic między umową o pracę a umową-zleceniem w kontekście ciąży jest brak gwarancji utrzymania zatrudnienia. Przyszła mama pracująca na umowie-zleceniu może zostać zwolniona, nawet jeśli umowa jest terminowa i kończy się w trakcie ciąży. Nie ma przepisu, który by ją chronił przed wypowiedzeniem umowy. Jeśli umowa-zlecenie została zawarta na czas określony, to po jej zakończeniu nie zostaje automatycznie przedłużona. Ciężarnym nie przysługują też inne przywileje, takie jak dodatkowe przerwy w pracy, ograniczenia dotyczące wykonywania ciężkich prac czy prawo do wcześniejszego zakończenia pracy w dniu porodu.
Jeśli w umowie znajdą się zapisy dotyczące ochrony kobiet w ciąży, można wówczas liczyć na dodatkowe przywileje. W przeciwnym razie zleceniobiorczynie powinny być świadome, że umowa-zlecenie nie zapewni im odpowiedniej ochrony w czasie ciąży i po porodzie.
Umowa-zlecenie a koszty pracodawcy
Firmy często decydują się na zatrudnianie na umowę-zlecenie ze względu na niższe koszty. W przeciwieństwie do umowy o pracę umowa-zlecenie wiąże się z mniejszymi obowiązkami w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne. Zleceniodawca nie jest zobowiązany do opłacania składek chorobowych, a także ma możliwość zatrudnienia studentów i uczniów bez konieczności odprowadzania składek.
Dzięki tym udogodnieniom umowa-zlecenie staje się atrakcyjną formą zatrudnienia, która pozwala na elastyczne podejście do pracy. Firmy mogą w ten sposób zredukować swoje koszty, co jest szczególnie istotne w trudnych czasach gospodarczych.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Ile czasu można pracować na umowę-zlecenie?
Nie ma ustawowego ograniczenia co do czasu, przez jaki można pracować na umowie-zleceniu. Oznacza to, że teoretycznie można być zatrudnionym na takiej umowie przez wiele lat, a nawet przez całe życie zawodowe.
Czy można zawrzeć umowę-zlecenie na czas nieokreślony?
Tak, umowa-zlecenie może być umową na czas nieokreślony. Choć często kojarzy się ona z doraźną, krótkoterminową współpracą, to przepisy prawa cywilnego nie precyzują minimalnego ani maksymalnego okresu obowiązywania takiej umowy.
Czy Państwowa Inspekcja Pracy może ingerować w sprawy osób zatrudnionych na podstawie umowy-zlecenia?
Umowa-zlecenie to umowa cywilnoprawna i jako taka podlega pod kodeks cywilny, a nie pod kodeks pracy. W praktyce oznacza to, że wszelkimi nieprawidłowościami w zakresie jej wykonywania zajmuje się sąd cywilny.
Państwowa Inspekcja Pracy może jednak przeprowadzić kontrolę i zbadać, czy warunki wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia są zgodne z prawem. Jeśli inspektor stwierdzi, że umowa-zlecenie została zawarta w celu obejścia przepisów prawa pracy, może uznać, że w rzeczywistości zawarto umowę o pracę.
Co z umowami-zleceniami w 2025 roku?
Od 1 stycznia 2025 roku obowiązuje nowa regulacja dotycząca umów-zleceń. Najważniejszą zmianą jest obowiązkowe odprowadzanie składek ZUS od każdej umowy-zlecenia. To oznacza, że zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca muszą liczyć się z dodatkowymi kosztami. Od początku 2025 r. będzie też obowiązywała wyższa minimalna stawka godzinowa dla zleceniobiorców.
