czym jest staż pracy? jak liczyć wpisujące się w niego okresy? najważniejsze informacje

Staż pracy jest bardzo ważny. To od niego zależy wiele przywilejów i uprawnień przeznaczonych dla pracowników, w tym możliwość pobierania minimalnej emerytury czy wymiar urlopu wypoczynkowego w skali roku. Wbrew pozorom obejmuje on nie tylko okresy, podczas których realnie wykonywało się obowiązki służbowe, będąc zatrudnionym w danej firmie. Co wlicza się do stażu pracy i na co należy zwrócić uwagę w tej kwestii?

Staż pracy kojarzy się po prostu z okresami zatrudnienia. W praktyce sprawa ta jest bardziej złożona. Nie każde zatrudnienie gwarantuje jego naliczanie – nie dzieje się tak zarówno w przypadku umowy zlecenia lub umowy o dzieło, jak i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Warto więc wiedzieć, jak prawo reguluje kwestię stażu pracy i na co ma on realny wpływ.

Co to jest staż pracy?

Termin „staż pracy” nie występuje w Kodeksie pracy. Mimo to stanowi bardzo ważne pojęcie, które wpływa na różne uprawnienia pracownicze. Co do zasady, za staż pracy uznaje się sumę okresów zatrudnienia, podczas których dany pracownik wykonywał obowiązki zawodowe na mocy stosunku pracy. Można go nawiązać poprzez podpisanie umowy o pracę (również spółdzielczej), powołanie, mianowanie lub wybór. Nie ma przy tym znaczenia, wymiar etatu, na jaki zatrudniona była dana osoba, ani to, w jaki sposób doszło do rozwiązania współpracy.

Warto przy tym wymienić, na co w praktyce wpływa staż pracy. To od jego wysokości zależy wymiar rocznego urlopu czy okresu wypowiedzenia, a także nabycie prawa do takich uprawnień, jak emerytura, nagroda jubileuszowa czy odprawa.

Co wlicza się do stażu pracy?

Wiadomo już, że do stażu pracy wliczają się okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy. To jednak nie wszystko. Prawo uwzględnia także inne możliwości. Jak obliczyć staż pracy? Zgodnie z przepisami obejmuje on również:

• okresy, za które sąd przyznał pensję osobie, która została przywrócona do pracy i która zdecydowała się na jej ponowne podjęcie w danej firmie,
• czas spędzony w wojsku w ramach odbywania służby wojskowej o charakterze czynnym lub zawodowym,
• prowadzenie gospodarstwa rolnego o indywidualnym charakterze lub wykonywanie pracy w tego typu gospodarstwie, które prowadzi współmałżonek danej osoby,
• pobieranie świadczenia dla bezrobotnych w postaci zasiłku oraz stypendium, które bezrobotni otrzymują podczas szkolenia, na które są kierowani przez starostę,
• pracę wykonywaną za granicą,
• przebywanie na urlopie wychowawczym,
• okres, o który skrócony został czas wypowiedzenia, jeśli pracownik został zwolniony z winy pracodawcy i za który otrzymał odszkodowanie,
• odbywanie studiów doktoranckich (o ile trwa to maksymalnie 4 lata i jest zakończone zdobyciem tytułu doktora).

Należy również pamiętać, że do stażu pracy wliczają się okresy nauki. Ma to jednak wpływ tylko na wymiar urlopu wypoczynkowego.

Lata pracy a wysokość emerytury

Kwestią, która ma duże znaczenie dla wielu osób, jest zależność między latami pracy a wysokością emerytury. To od ich wymiaru zależy bowiem uzyskanie prawa do pobierania świadczenia. Zgodnie z przepisami obowiązującymi od października 2017 roku, minimalny staż pracy do emerytury to 20 lat w przypadku kobiet oraz 25 lat w przypadku mężczyzn. Po jego wykazaniu i osiągnięciu stosownego wieku (jest to 60 lat dla pań i 65 dla panów) otrzymuje się prawo do najniższej emerytury.

A czy ma się prawo do emerytury bez stażu pracy? Według regulacji ZUS nie może wypłacić wówczas minimalnego świadczenia. Pracownik nie zostaje jednak z niczym i wciąż otrzymuje pieniądze. Przysługuje mu jednak wyłącznie świadczenie, którego wysokość wynika z tego, jakie składki zgromadził na swoim koncie emerytalnym.

Warto wiedzieć: Emerytura pomostowa – dla kogo?

Jak sprawdzić lata pracy w ZUS?

Chcąc sprawdzić, czy ma się odpowiedni staż pracy do emerytury, czy innych uprawnień, należy zweryfikować odpowiednie dokumenty. W tym celu trzeba zebrać, np. zaświadczenia wydawane przez pracodawców, świadectwa pracy, legitymacje ubezpieczeniowe z wpisami o czasie zatrudnienia itp. Jeżeli zakład pracy, w którym było się zatrudnionym, został zlikwidowany, zdobycie stosownej dokumentacji pracowniczej może być trudniejsze. W takich przypadkach informacje o tym, gdzie jest ona przechowywana, można dostać, np. w ZUS-ie.