Na rynku funkcjonuje wiele firm, których zakres działalności jest podobny. Są one wobec siebie konkurencyjne i rywalizują o pozyskanie tych samych klientów oraz zdobycie wysokiej pozycji. Prowadzący je przedsiębiorcy muszą więc dbać o swoje interesy i nie dopuścić do tego, by inne firmy korzystały z wypracowanych przez nich rozwiązań. Aby im w tym pomóc, wprowadzono specjalne regulacje prawne. Jedną z nich jest umowa o zakazie konkurencji, nazywana czasem potocznie lojalką.
Co to jest umowa o zakazie konkurencji?
Zakaz konkurencji oznacza, że pracownik nie może świadczyć działalności konkurencyjnej wobec swojego pracodawcy ani pracować na rzecz innej firmy, której zakres funkcjonowania stanowi dla niego konkurencję. Takie rozwiązanie ma na celu ochronę interesów pracodawcy przed wykorzystaniem przez podwładnego wypracowanych w danym przedsiębiorstwie pomysłów, a także przekazaniem innej organizacji wiedzy, doświadczenia i klientów firmy.
Zakaz konkurencji w umowie o pracę związany jest z podpisaniem specjalnego pisma. Prawo wyróżnia dwa typy. Są to:
- umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy;
- umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Bez względu na rodzaj umowa o zakazie konkurencji ma zabezpieczać dobro danego zakładu pracy. Mimo to pracownik nie jest zobowiązany do jej podpisania. Jeśli tego odmówi, musi jednak liczyć się z możliwością wypowiedzenia umowy o pracę.
Zakaz konkurencji w umowie o pracę dotyczący trwania stosunku pracy
Umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy to odrębny dokument. Wynika to bezpośrednio z art. 1011 Kodeksu pracy. W praktyce jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby była częścią umowy o pracę, np. jako jej oddzielny paragraf. Mimo to zakaz konkurencji w umowie o pracę zawsze musi być rozpatrywany jako osobny kontrakt.
W treści umowy o zakazie konkurencji należy jasno określić, czym jest działalność konkurencyjna, od której wykonywania pracownik będzie zobowiązany się powstrzymać. Jeśli pracownik złamie postanowienia, na które pierwotnie się zgodził, pracodawca może domagać się od niego odszkodowania. Co ważne, w przypadku umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy nie wyznacza się kary umownej. Pracownik ponosi więc odpowiedzialność jedynie na podstawie regulacji Kodeksu pracy, związanych z odpowiedzialnością materialną za szkodę wyrządzoną pracodawcy.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Według art. 1012 Kodeksu pracy możliwa jest także umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, którą podpisuje się jeszcze w czasie jego trwania. Można ją zawrzeć wyłącznie w sytuacji, gdy pracownik dysponuje szczególnie ważnymi informacjami związanymi z działalnością firmy, których ujawnienie mogłoby doprowadzić do szkód po stronie pracodawcy. Co istotne, aby umowa była ważna, trzeba jasno określić czas jej obowiązywania.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia dopuszcza wyznaczenie kary umownej nakładanej w przypadku złamania jej zapisów. Stanowi to rodzaj rekompensaty dla pracodawcy, której celem jest naprawa wyrządzonej szkody. Jej wysokość powinna zostać określona w sposób racjonalny.
Co ważne, tego typu umowa lojalnościowa o zakazie konkurencji wymaga wypłacania odszkodowania pracownikowi, który ją podpisze. Jego wysokość wynosi minimum 25% wynagrodzenia, które podwładny otrzymywał przed zakończeniem współpracy z daną firmą. Jeżeli pracodawca nie będzie go wypłacał, zakaz konkurencji przestanie obowiązywać.
Czy możliwe jest wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji?
Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia nie jest możliwe. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w treści dokumentu jasno określono warunki jej wypowiedzenia. Wówczas odstąpienie od umowy o zakazie konkurencji jest dopuszczalne i wynika z ustalonych czynności jednostronnych lub porozumienia stron.