czym jest urlop wychowawczy? ile trwa? komu przysługuje?

Urlop wychowawczy stanowi specyficzny rodzaj przerwy od pracy. Udziela się go, gdy pracownik wyrazi chęć sprawowania osobistej opieki nad swoim potomstwem, jednak już po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Zasady związane z tzw. wychowawczym są uregulowane specjalnymi przepisami.

Aby otrzymać urlop wychowawczy, należy złożyć stosowny wniosek. Pracodawca nie może go odrzucić. Przywilej w postaci tego typu dni wolnych przysługuje jednak określonym grupom osób. Prawo jasno wyznacza też wymiar urlopu wychowawczego.

Czym jest urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy stanowi przerwę od wykonywania obowiązków zawodowych, którą wykorzystuje się na sprawowanie osobistej pieczy nad swoim dzieckiem. Rodzice mogą wnioskować o niego dopiero po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, a następnie rodzicielskiego.

Komu przysługuje wychowawczy urlop?

Tego typu dni wolne przysługują wyłącznie osobom pracującym na podstawie umowy o pracę. Ich czas zatrudnienia musi wynosić minimum 6 miesięcy (liczy się łączny staż zatrudnienia u wszystkich pracodawców). Pracownicy wykonujący obowiązki zawodowe w ramach umów cywilnoprawnych (zlecenie, o dzieło) nie mają prawa do urlopu wychowawczego.

Co ważne, urlop wychowawczy po macierzyńskim i rodzicielskim można otrzymać jedynie do momentu osiągnięcia przez dziecko określonego wieku. Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie pracy, limitem jest ukończenie przez pociechę 6. roku życia. Należy przy tym pamiętać, że ostatnim dniem na wykorzystanie takiego urlopu jest dzień zamykający rok kalendarzowy, w którym dziecko osiągnęło wiek 6 lat, a nie dzień jego urodzin.

przeczytaj też: co to jest świadczenie rodzicielskie i kto może je otrzymać?

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku dzieci z niepełnosprawnością, która jest potwierdzona specjalnym orzeczeniem. W takim przypadku możliwe jest wnioskowanie o dodatkowy urlop wychowawczy, który należy wykorzystać, zanim potomek skończy 18 lat.

Urlop wychowawczy – ile trwa?

Kwestia tego, ile trwa urlop wychowawczy, jest ściśle określona przez prawo. Zgodnie z przepisami łącznie przysługuje 36 miesięcy wolnego. Trzeba przy tym pamiętać, że jeden z opiekunów może wykorzystać nie więcej niż 35 miesięcy urlopu, ponieważ 1 miesiąc z dostępnej puli zawsze należy do drugiego rodzica. Nie można go przekazać pierwszemu – niewykorzystane dni wolne przepadają.

Istnieją jednak pewne wyjątki. Rodzic ma prawo wykorzystać pełen wymiar urlopu wychowawczego (całe 36 miesięcy), gdy dziecko jest wyłącznie pod opieką jednej osoby lub gdy drugi rodzic:

• zmarł;
• nie ma władzy rodzicielskiej;
• został pozbawiony władzy rodzicielskiej (opcjonalnie ograniczono ją lub zawieszono).

przeczytaj też: urlop tacierzyński a ojcowski – jakie są podstawowe różnice?

Warto przy tym pamiętać, że urlop wychowawczy można podzielić na nie więcej niż 5 części. Nie ma przy tym limitu trwania każdej z nich, pod warunkiem, że łącznie nie przekraczają przysługującej puli. Decydując się na podzielenie wychowawczego, za każdym razem trzeba złożyć odpowiedni wniosek.

Urlop wychowawczy – płatny czy nie?

Sprawą, która nurtuje wielu rodziców, jest to, czy istnieje płatny urlop wychowawczy, czy za dni wolne nie pobiera się wynagrodzenia. Kwestię tę również rozstrzygają stosowne przepisy. Zgodnie z nimi urlop wychowawczy, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego czy rodzicielskiego, jest bezpłatny. W czasie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem nie dostaje się więc pensji.

Jeżeli jednak osoba przebywająca na urlopie wychowawczym jest w trudnej sytuacji materialnej i na tej podstawie ma prawo do zasiłku rodzinnego, wciąż wolno jej go pobierać. Co więcej, może liczyć na dodatkowe wsparcie, czyli zasiłek wychowawczy. Jego wysokość to 400 zł netto miesięcznie. Otrzymuje się go przez 24 miesiące urlopu wychowawczego, jeśli dana osoba zajmuje się jednym potomkiem lub przez 36 miesięcy w przypadku opieki nad większą liczbą dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu. W przypadku dziecka z niepełnosprawnością maksymalny czas pobierania zasiłku wzrasta do 72 miesięcy.