Pracowanie w godzinach od 8.00 do 16.00 nie zawsze jest możliwe. Lekarze, pracownicy sklepów całodobowych i zakładów produkcyjnych, magazynierzy czy zawodowi kierowcy doskonale wiedzą, czym jest praca w nocy. Dla niektórych oznacza większą ilość wolnego czasu w ciągu dnia, a inni widzą w niej perspektywę lepszych zarobków. Dowiedz się, jakie zasady wyznacza Kodeks pracy, kto bezwzględnie nie może pracować w nocy i jak taka forma aktywności zawodowej wpływa na zdrowie.
Praca w nocy – w jakich godzinach?
Kodeks pracy w art. 1517 § 1 wyraźnie określa, czym jest praca w godzinach nocnych. Pora nocna to 8 godzin w okresie między 21.00 a 7.00 rano. W praktyce oznacza to, że każdy pracodawca może sam zdecydować, w jakich godzinach będzie odbywać się nocna zmiana w jego zakładzie (np. 21.00–5.00, 21.30–5.30 lub 23.00–7.00). Prawo wymaga, aby pracodawca dokładnie ustalił godziny pracy nocnej, a informację na ten temat zamieścił w ogólnodostępnym regulaminie pracy, obwieszczeniu lub pisemnej adnotacji, którą dostarczy maksymalnie w ciągu 7 dni od momentu zawarcia umowy o pracę.
Jeżeli szef nie dopełni tego obowiązku i nie poinformuje podwładnych, w jakich godzinach odbywają się nocne zmiany, przyjmuje się, że obowiązująca pora nocna to cały okres między 21.00 a 7.00. W konsekwencji pracodawca będzie musiał wypłacić większą kwotę dodatku do godzin nocnych.
Mimo tak precyzyjnego określenia pory nocnej prawo nie narzuca 8-godzinnego limitu czasu pracy. Jednak powinien obowiązywać on osoby, które wykonują ciężką pracę fizyczną lub umysłową albo pracują w szczególnie trudnych warunkach.
Warto wiedzieć: Jak się definiuje nocne godziny pracy? Najważniejsze informacje
W jakich zawodach pracuje się w nocy?
Prawo określa również, kto zalicza się do grupy osób pracujących w godzinach nocnych.
W art. 1517 § 2 Kodeksu pracy ustalono, że to pracownicy:
- których co najmniej 1/4 czasu pracy przypada na porę nocną określoną w przepisach i potwierdzoną regulaminem lub pisemną informacją pracodawcy;
- których rozkład czasu pracy obejmuje przynajmniej 3 godziny pracy w porze nocnej.
Pracownikiem nocnym będzie więc zarówno pan Antoni, który wykonuje zawód stróża nocnego w godzinach 21.00–5.00, jak i pan Wojtek pracujący w zakładzie produkcyjnym od 19.00 do 1.00.
Zawody, w których nocne zmiany są normalną praktyką, to np.: lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny, pracownik zakładu produkcyjnego, magazynier, pracownik obsługi sklepu całodobowego, recepcjonista w hotelu, stróż nocny, zawodowy kierowca, pracownik ekipy sprzątającej. Bez względu na wybraną profesję, praca w nocy to dobre rozwiązanie dla „nocnych marków” oraz osób, które potrafią zachować wysoki poziom koncentracji w godzinach wieczornych.
Kto nie może pracować w nocy?
Z przepisów prawa wynika, że nie każdy może podjąć pracę w porze nocnej. Mówią o tym m.in. art. 178 i 203 Kodeksu pracy. Zakaz dotyczy:
- pracownic w ciąży;
- pracowników młodocianych;
- pracowników niepełnosprawnych, chyba że lekarz wyraził zgodę na pracę w porze nocnej na podstawie aktualnych badań profilaktycznych;
- pracowników, którzy mają pod opieką dziecko przed ukończeniem 4. roku życia – chyba że pracownik wyrazi zgodę na taką formę zawodowej aktywności.
Czy praca w nocy jest bardziej opłacalna? Zarobki
Czy osoba, która pracuje w nocy, widzi na swoim pasku wynagrodzenia większe kwoty niż ci, którzy nie mają w grafiku nocnych zmian? Wiele zależy od wysokości wynagrodzeń w danej branży, jednak za pracę w godzinach nocnych przysługuje dodatek finansowy. Ten rodzaj rekompensaty przyznawany jest za każdą godzinę przepracowaną w porze nocnej. Aby obliczyć wysokość tego dodatku, potrzeba następujących danych:
- aktualna wysokość minimalnej pensji w Polsce brutto;
- liczba godzin przepracowanych w danym miesiącu na podstawie ewidencji czasu pracy;
Przy założeniu, że najniższa krajowa od stycznia do lipca 2024 roku wynosi 4242 zł brutto, a pracownik przepracował w danym miesiącu 160 godzin, należy wykonać następujące działanie:
4242 zł ÷160 h × 20% = 5,30 zł brutto.
Do każdej przepracowanej godziny w porze nocnej pracodawca będzie musiał doliczyć kwotę 5,30 zł brutto. Za 10 godzin na nocnej zmianie należy się więc dodatek w wysokości 53 zł brutto.
Pamiętaj, że nadgodziny w pracy w porze nocnej liczą się podwójnie, czyli są płatne w 100%.
Ile wolnego należy się po pracy w nocy?
Po nocnej zmianie nie przysługuje dzień wolny od pracy. Jednak grafik powinien być planowany w taki sposób, by nie zaburzać 11-godzinnego odpoczynku dobowego, który – zgodnie z art. 132 § 1 – należy się każdemu pracownikowi. Przykładowo, jeżeli zakończyłeś pracę o 6.00 rano, kolejna zmiana może rozpocząć się najwcześniej o godz. 17.00 tego samego dnia.
Jak praca w nocy wpływa na zdrowie?
Dorosły człowiek potrzebuje ok. 8 godzin snu, by zregenerować siły i przygotować się na czekające go wyzwań. Brak snu lub jego niewystarczająca ilość ma negatywny wpływ na zdrowie. Jeśli ma charakter przewlekły, może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, rozwoju cukrzycy typu 2, otyłości, depresji, chorób nerek oraz niewydolności serca. Brak nocnego odpoczynku przyspiesza również procesy starzenia, pogarsza stan skóry i może wpływać na spadek libido. Dlatego pracownicy, którzy pracują w porze nocnej, powinni rozważnie planować odpoczynek i w miarę możliwości „odsypiać” nocne zmiany.
Czy warto pracować w nocy?
Praca w godzinach nocnych – jak każda forma zatrudnienia – ma swoje wady i zalety. Wśród jej plusów wymieniane są przede wszystkim nieco większe zarobki oraz większa ilość czasu w ciągu dnia, którą można przeznaczyć np. na załatwianie urzędowych spraw. Jednocześnie jednak zaburzenie naturalnego rytmu odpoczynku może negatywnie odbić się na zdrowiu. Nie każdy człowiek potrafi zaadaptować się do pracy w godzinach nocnych, skoncentrować się na wykonywanych obowiązkach i zachować wysoką wydajność. Dlatego decyzję o pracy na nocnych zmianach podejmij na podstawie indywidualnych uwarunkowań swojego organizmu!
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Ile wynosił dodatek nocny w 2023 roku?
W 2023 roku dodatek do każdej godziny przepracowanej w porze nocnej wynosił ok. 4,5 zł brutto, przy założeniu, że pracownik wypracował 160 godzin w miesiącu.
Ile będzie wynosił dodatek nocny w 2024 roku?
W 2024 roku dodatek za pracę w nocy będzie wynosił ok. 5,30 zł za każdą godzinę w porze nocnej, przy założeniu, że osoba pracuje 160 godzin w miesiącu.
Czy młodociani pracownicy mogą pracować w nocy?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy pracownicy między 15. a 18. rokiem życia nie mogą pracować na nocne zmiany.
Czy nadgodziny w porze nocnej są lepiej płatne?
Nadgodziny w porze nocnej są płatne 100% więcej.
Jaka kara grozi pracodawcy za nieprzestrzegania zasad pracy w porze nocnej?
Jeśli pracodawca nie przestrzega zasad pracy w porze nocnej i narusza obowiązujące przepisy, naraża się na karę grzywny. Zgodnie z art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy wysokość grzywny może wynosić od 1000 do 30000 zł.
