Orzeczenie o niepełnosprawności – stopnie, zasady przyznawania

Orzeczenie o niepełnosprawności to dokument, który otwiera przed osobami z niepełnosprawnościami wiele możliwości. Dzięki niemu można uzyskać dostęp do świadczeń, ulg i przywilejów, które znacznie poprawiają codzienne funkcjonowanie. Jednak sam proces ubiegania się o to orzeczenie może wydawać się nieco skomplikowany. Sprawdź, jak skutecznie przejść przez całą procedurę.

Jakie stopnie niepełnosprawności wyróżnia się w Polsce?

Samo występowanie choroby czy zaburzenia funkcji organizmu nie jest wystarczającym powodem do przyznania orzeczenia o niepełnosprawności. Konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek: medycznej (chorobowej) oraz społecznej (wymaganie wsparcia w codziennym funkcjonowaniu). Podobnie jest w przypadku określenia stopnia niepełnosprawności – nie jest on bezpośrednim wynikiem nasilenia choroby, ale łączy w sobie czynniki medyczne i społeczne.

Zgodnie z polskim prawem wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności.

1. Znaczny stopień niepełnosprawności – osoba jest niezdolna do pracy zarobkowej lub wymaga stałej opieki i pomocy innych osób w codziennym funkcjonowaniu.
2. Umiarkowany stopień niepełnosprawności – osoba jest niezdolna do pracy zarobkowej lub wymaga czasowej albo częściowej pomocy innych osób w codziennym funkcjonowaniu.
3. Lekki stopień niepełnosprawności – osoba ma ograniczoną zdolność do pracy, ale może pracować w warunkach dostosowanych do jej potrzeb, oraz ma problemy w codziennym funkcjonowaniu i potrzebuje urządzeń pomocniczych.

Sprawdź: Jaką emeryturę można otrzymać przy zarobkach 5000 zł brutto?

Kto może starać się o orzeczenie o niepełnosprawności?

O orzeczenie o niepełnosprawności może starać się przede wszystkim osoba, która uważa, że z powodu swojego stanu zdrowia jest niezdolna do pracy zarobkowej, potrzebuje przystosowania stanowiska pracy lub wymaga czasowej/częściowej pomocy innych osób w codziennym życiu.

Osobą wnioskującą nie musi być sam zainteresowany, ale może być nią również rodzic, opiekun prawny lub kurator w imieniu osoby niepełnosprawnej, która nie ukończyła 18 lat lub jest ubezwłasnowolniona. Procedurę może rozpocząć również kierownik ośrodka pomocy społecznej – za zgodą osoby niepełnosprawnej, jej rodzica, opiekuna prawnego lub kuratora.

Gdzie pobrać wniosek o orzeczenie niepełnosprawności?

Pierwszym krokiem w staraniu się o orzeczenie jest pozyskanie odpowiedniego wniosku. Nie ma jednego, ogólnopolskiego formularza – każdy powiat czy miasto może mieć własny wzór. Dlatego najlepiej udać się bezpośrednio do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie lub Ośrodka Pomocy Społecznej w miejscu zamieszkania. 

Wiele jednostek udostępnia wzory wniosków na swoich stronach internetowych. Warto więc sprawdzić witrynę urzędu właściwego dla naszego miejsca zamieszkania i pobrać formularz bezpośrednio z niej. Należy jednak pamiętać, że treść wniosków może się różnić w zależności od powiatu czy miasta, dlatego kluczowe jest, aby pobrać dokument z właściwego źródła.

Kiedy złożyć wniosek o orzeczenie niepełnosprawności?

Osoby ubiegające się o orzeczenie niepełnosprawności po raz pierwszy mogą złożyć wniosek w dowolnym momencie. Natomiast ci, którzy chcą przedłużyć ważność posiadanego już orzeczenia, muszą złożyć nowy wniosek najpóźniej miesiąc przed upływem ważności dotychczasowego dokumentu.

Po złożeniu wniosku należy czekać na wezwanie na posiedzenie komisji orzekającej. Zgodnie z przepisami, wezwanie powinno zostać wysłane w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku. W przypadku spraw bardziej skomplikowanych termin ten może zostać wydłużony do 60 dni.

Jak wygląda posiedzenie komisji orzekającej?

Komisja ds. orzekania o niepełnosprawności składa się z dwóch osób – lekarza orzecznika oraz pracownika socjalnego. Podczas posiedzenia wnioskodawca przechodzi badanie lekarskie, a następnie rozmowę z pracownikiem socjalnym. Każda z tych osób wystawia swoją opinię, na podstawie których przyznawany jest konkretny stopień niepełnosprawności.

W większości przypadków orzeczenie o niepełnosprawności jest wydawane bezpośrednio po badaniu lekarskim i rozmowie z pracownikiem socjalnym. Dokument ten zawiera m.in. ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności, wskazanie stopnia niepełnosprawności, datę lub okres powstania niepełnosprawności oraz uzasadnienie.

Co zrobić, jeśli wniosek zostanie odrzucony?

Zdarza się, że wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności może zostać odrzucony lub orzeczenie nie spełni oczekiwań wnioskodawcy. W takiej sytuacji przysługuje odwołanie do Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Termin na wniesienie odwołania to 14 dni od daty doręczenia orzeczenia.

Jeśli również to odwołanie zostanie odrzucone, istnieje możliwość dalszego odwołania się do sądu rejonowego ds. pracy i ubezpieczeń społecznych. Sąd może powołać biegłego, który wyda opinię dotyczącą niepełnosprawności wnioskodawcy.

Dowiedz się: Co to jest asertywność i jak być asertywnym w pracy?

Jakie uprawnienia daje orzeczenie o niepełnosprawności?

Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności otwiera drogę do wielu cennych świadczeń (np. świadczenia wspierającego), ulg i przywilejów. Osoba niepełnosprawna może m.in. ubiegać się o dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych, a także korzystać z ulg podatkowych, zniżek w komunikacji publicznej czy uprawnień związanych z zatrudnieniem.

Orzeczenie to jest kluczowym dokumentem, który znacznie ułatwia codzienne funkcjonowanie i pomaga również w znalezieniu pracy. Niektóre stanowiska – np. w administracji biurowej, ochronie – przewidziane są wyłącznie dla osób z niepełnosprawnością, a na portalach ogłoszeniowych można znaleźć wiele ofert pracy dla niepełnosprawnych.

Orzeczenie o niepełnosprawności a praca

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności niesie ze sobą wiele praw i ułatwień, w tym także w kontekście życia zawodowego.

• Krótszy czas pracy – osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo do krótszego czasu pracy – 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo. Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności pracują w wymiarze czasu, który obowiązuje osoby zdrowe.
• Praca tylko w ciągu dnia – osoby z niepełnosprawnością nie mogą wykonywać obowiązków w porze nocnej (między 21:00 a 7:00).
• Dodatkowy urlop wypoczynkowy – osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
• Zwolnienie z pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym – osoby z co najmniej umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo do zwolnienia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku.

Pamiętaj, że do obowiązków pracodawcy należy obowiązek dostosowania stanowisko pracy do potrzeb pracownika z niepełnosprawnością.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Jak wypełnić wniosek o orzeczenie niepełnosprawności?

Wypełnienie samego wniosku nie jest skomplikowane. Formularz podzielony jest na kilka sekcji, z których jedną musi wypełnić lekarz prowadzący daną osobę. Najczęściej jest to specjalista leczący podstawową chorobę wnioskodawcy, ale może to być również lekarz rodzinny, pod którego stałą opieką pozostaje osoba niepełnosprawna.

Jak przedłużyć ważność posiadanego orzeczenia?

Osoby niepełnosprawne, posiadające orzeczenie wydane na czas określony, mogą wystąpić z wnioskiem o ponowne ustalenie stopnia niepełnosprawności. Wniosek taki należy złożyć nie wcześniej niż 30 dni przed upływem ważności dotychczasowego orzeczenia. Pozwoli to na zachowanie ciągłości statusu osoby niepełnosprawnej i nieprzerwane korzystanie z przysługujących uprawnień.

Jakie dokumenty załączyć do wniosku?

Kluczowym załącznikiem do wniosku jest pełna dokumentacja medyczna dotycząca stanu zdrowia wnioskodawcy. To właśnie ona stanowi podstawę do przyznania konkretnego stopnia niepełnosprawności. Mogą to być m.in. karty informacyjne z leczenia szpitalnego, wyniki badań diagnostycznych, czy opinie specjalistów.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – jakie są rodzaje?

Orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka w wieku do lat 16 nie wyznacza stopnia ograniczenia. W przypadku osób, które przekroczyły tę granicę wiekową, wyróżnia się:

• lekką niepełnosprawność,
• umiarkowaną niepełnosprawność,
• znaczną niepełnosprawność.

Od tego, jak zostanie zakwalifikowana dysfunkcja, zależą m.in. przyznawane z jej tytułu ulgi i świadczenia.

Zobacz również: Specjalny zasiłek opiekuńczy a praca na etacie – poradnik

Do kogo należy orzekanie o niepełnosprawności?

Orzecznictwo o niepełnosprawności leży w gestii odpowiednich instytucji. Pierwszą instancją są powiatowe lub miejskie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. Drugą natomiast – wojewódzkie zespoły ds. orzekania niepełnosprawności. Ostatnie odwołanie od decyzji organów można skierować do jednego z rejonowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.

Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności?

Aby otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności, należy dopełnić odpowiednich formalności. Konieczne jest przygotowanie potrzebnych dokumentów, wśród których znajdują się:

• wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności;
• zaświadczenie o stanie zdrowia wypełnione przez lekarza (należy pamiętać, że jest ono ważne przez maksymalnie 30 dni od chwili wystawienia);
• kopie dokumentów, które stanowią potwierdzenie stanu zdrowia (należy do nich dokumentacja medyczna i inne dokumenty, m.in. opinie od specjalistów).

Zobacz również: Jak przygotować wniosek o podwyżkę? sprawdzone porady

Zarówno wzór wniosku, jak i zaświadczenia do wypełnienia przez lekarza są dostępne w siedzibie zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności lub na jego stronie internetowej. Wszystkie dokumenty należy złożyć w placówce.

Aby otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności, trzeba udać się na specjalną komisję. Pismo wyznaczające jej termin otrzymuje się maksymalnie po miesiącu (lub dwóch miesiącach w przypadku skomplikowanego przypadku) od chwili złożenia kompletnego wniosku. Podczas posiedzenia specjaliści wnikliwie zapoznają się z całą dokumentacją. Decyzja o przyznaniu orzeczenia o niepełnosprawności powinna zostać dostarczona w ciągu 14 dni od daty odbycia się komisji.