Podatek dochodowy to jedno z kluczowych zobowiązań, jakie muszą regulować osoby fizyczne osiągające opodatkowany dochód. Rozliczenie PIT – inaczej podatku dochodowego od osób fizycznych – stanowi nieodłączny element corocznych obowiązków, jakie mamy względem organów skarbowych. Jednakże zagadnienie to wykracza poza samo składanie rocznej deklaracji – obejmuje ono również m.in. zasady opłacania zaliczek, sposoby obliczania podatku, stawki, koszty uzyskania, a także szereg ulg i odliczeń dostępnych dla podatników. Dzięki nowoczesnym narzędziom rozliczenie z fiskusem nie musi być skomplikowane, a każdy podatnik może poradzić sobie z nim bez większych trudności.
Czym jest podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)?
Podatek dochodowy od osób fizycznych, powszechnie określany skrótem PIT (ang. Personal Income Tax), zalicza się do grupy podatków bezpośrednich. Oznacza to, że obciąża on bezpośrednio osobę fizyczną uzyskującą określone przychody, w odróżnieniu od podatków pośrednich, takich jak VAT, które obciążają obrót gospodarczy. Podatnicy PIT to zarówno polscy rezydenci podatkowi, opodatkowywani od całości swoich dochodów, jak i osoby nieposiadające polskiej rezydencji podatkowej, w przypadku których opodatkowaniu podlegają jedynie przychody uzyskane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Podatek dochodowy – co mówi ustawa?
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych szczegółowo określa, jakie dochody podlegają opodatkowaniu, jakie są stawki podatkowe, jakie ulgi przysługują podatnikom oraz jakie są obowiązki związane z rozliczeniem podatku.
Mówiąc ściślej, ustawa PIT reguluje:
- podmioty opodatkowane – ustala, kto jest podatnikiem PIT (np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby zatrudnione na umowę o pracę, emeryci);
- dochody podlegające opodatkowaniu – wylicza różne rodzaje dochodów, od których należy zapłacić podatek (np. dochody z pracy, dochody z kapitałów pieniężnych, dochody z najmu);
- stawki podatkowe – określa, jakie stawki podatkowe obowiązują dla różnych rodzajów dochodów i dla różnych wysokości dochodów;
- ulgi podatkowe – wylicza ulgi, które mogą pomniejszyć podatek do zapłaty (np. ulga rehabilitacyjna, ulga dla młodych);
- koszty uzyskania przychodów – określa, jakie koszty można odliczyć od przychodów w celu ustalenia podstawy opodatkowania;
- terminy płatności – wyznacza terminy, w których należy rozliczyć podatek i uiścić należność;
- formularze podatkowe – określa, jakie formularze podatkowe należy wypełnić przy rozliczeniu;
- obowiązki podatników – wylicza obowiązki podatników, takie jak prowadzenie ewidencji, przechowywanie dokumentów, składanie zeznań podatkowych.
Przeczytaj także: PIT-8AR? Termin i sposób złożenia
Kto podlega opodatkowaniu PIT?
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych obowiązkiem podatkowym objęte są wszystkie osoby fizyczne osiągające dochody lub przychody w danym roku podatkowym. Oznacza to, że począwszy od małych dzieci, a skończywszy na osobach dorosłych, każdy kto uzyskuje dochód, jest prawnie zobligowany do zapłaty podatków. Poza osobami fizycznymi przepisom ustawy o PIT podlegają również przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, a także określone formy spółek osobowych, takie jak spółki cywilne, komandytowe, jawne czy partnerskie.
Kto jest zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych?
Zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) sprawiają, że niektóre dochody nie są opodatkowane. Osoby poniżej 26. roku życia są zwolnione z podatku od przychodów ze stosunku pracy, umów zlecenia, praktyk absolwenckich i staży uczniowskich, jednak zwolnienie dotyczy jedynie pierwszych 20 000 zł przychodów w roku. Powyżej tej kwoty trzeba zapłacić podatek.
Seniorzy, którzy osiągnęli wiek emerytalny i nadal pracują, również mogą skorzystać z ulgi, dzięki której część ich dochodów jest zwolniona z podatku.
Zwolnienia dotyczą również studentów, którzy pobierają stypendia naukowe, bezrobotnych, którym został przyznany zasiłek etc. W wielu przypadkach osoby, którym przyznano odszkodowania lub zadośćuczynienia, także są zwolnione z podatku.
Podstawa opodatkowania w PIT
Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z osobą fizyczną zatrudnioną na etacie, czy też prowadzącą działalność gospodarczą, w obu przypadkach występuje taki sam obowiązek podatkowy w ramach ustawy o PIT. Podstawę opodatkowania stanowi wówczas osiągnięty przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Zgodnie z ustawą, źródłami uzyskania przychodów podlegających opodatkowaniu PIT są m.in. stosunek pracy, działalność wykonywana osobiście, pozarolnicza działalność gospodarcza, najem oraz odpłatne zbycie nieruchomości i praw majątkowych.
Formy opodatkowania PIT i stawki podatkowe
Osoby fizyczne osiągające dochody mają do wyboru kilka różnych form opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Zasady ogólne (skala podatkowa)
Jest to najpowszechniejsza forma opodatkowania, stosowana zarówno przez osoby zatrudnione na etacie, jak i prowadzące działalność gospodarczą. Opodatkowanie odbywa się według progresywnej skali podatkowej, gdzie stawka wynosi 18% podstawy opodatkowania do kwoty 85 528 zł, a powyżej tej wartości – 32%. Podatnik może dokonywać wspólnego rozliczenia z małżonkiem oraz korzystać z ulg, m.in. na dzieci.
Podatek liniowy (19%)
Ta forma opodatkowania jest dostępna dla przedsiębiorców osiągających dochody powyżej 100 000 zł rocznie z prowadzonej działalności gospodarczej. Charakteryzuje się stałą stawką podatku na poziomie 19%, bez możliwości skorzystania z kwoty wolnej oraz ulg podatkowych.
Ryczałt ewidencjonowany
Ryczałt to uproszczona forma opodatkowania, gdzie podstawę stanowią jedynie uzyskiwane przychody, bez konieczności rozliczania kosztów. Stawki ryczałtu są zróżnicowane w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, wahając się od 2% do 20%. Podatnicy rozliczający się w tej formie nie mogą korzystać ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem ani z większości ulg podatkowych.
Karta podatkowa
Najbardziej uproszczona forma opodatkowania, gdzie wysokość podatku jest ustalana z góry przez naczelnika urzędu skarbowego na podstawie decyzji i nie podlega zmianom w ciągu roku. Podatnicy rozliczający się w ten sposób nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Rozliczenie roczne PIT
Kluczowym obowiązkiem podatnika jest złożenie w odpowiednim terminie rocznej deklaracji podatkowej PIT. Obecnie najłatwiejszym sposobem na rozliczenie się z fiskusem jest skorzystanie z narzędzi online, takich jak system Twój e-PIT uruchomiony przez Ministerstwo Finansów. Pozwala on na automatyczne pobranie informacji z dokumentów dostarczonych przez płatników oraz wstępne uzupełnienie deklaracji PIT-37, PIT-38, PIT-36 lub PIT-28. Podatnik musi jedynie zweryfikować poprawność danych i przesłać deklarację do urzędu skarbowego.
Osoby, które nie mogą skorzystać z Twój e-PIT, mogą rozliczyć się przy użyciu innych programów do rozliczania PIT, takich jak e-pity. Cały proces jest w dużej mierze zautomatyzowany, ułatwiając tym samym przygotowanie i wysłanie deklaracji.
Jeśli zastanawiasz się, jak szybko i wygodnie rozliczyć PIT, skorzystaj z internetowych narzędzi.
- Wybierz platformę – większość Polaków korzysta z możliwości, jakie daje Twój e-PIT. Jest to usługa Ministerstwa Finansów, która automatycznie wypełnia większość deklaracji na podstawie danych z systemu ZUS i innych instytucji. Wystarczy się zalogować za pomocą Profilu Zaufanego, e-dowodu lub bankowości elektronicznej.
- Zaloguj się – wybierz odpowiednią metodę logowania (Profil Zaufany, e-dowód, bankowość elektroniczna) i podaj wymagane dane.
- Sprawdź wypełnioną deklarację – system automatycznie wypełni większość danych, jednak dokładnie sprawdź wszystkie informacje, zwłaszcza dotyczące dochodów, kosztów uzyskania przychodów i ulg.
- Wprowadź brakujące dane – uzupełnij informacje, których brakuje we wstępie deklaracji (np. koszty uzyskania przychodów, ulgi), a następnie wybierz odpowiednią formę rozliczenia (np. wspólne rozliczenie z małżonkiem).
- Sprawdź obliczony podatek – system automatycznie obliczy wysokość podatku do zapłaty lub nadpłaty, jednak musisz upewnić się, że kwota jest poprawna.
- Wyślij deklarację – kliknij przycisk „Wyślij” i potwierdź złożenie deklaracji.
Terminy rozliczenia PIT
Zgodnie z aktualnymi przepisami termin na złożenie rocznego zeznania podatkowego PIT oraz zapłatę należnego podatku upływa 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy 30 kwietnia przypada na dzień wolny od pracy – wówczas termin zostaje przesunięty na najbliższy dzień roboczy.
W zależności od formy złożenia deklaracji, czas na otrzymanie zwrotu nadpłaty podatku PIT wynosi:
- wersja papierowa – do 90 dni od doręczenia deklaracji do urzędu skarbowego,
- wersja elektroniczna – do 45 dni od otrzymania Urzędowego Poświadczenia Odbioru (UPO)
Zaliczki na podatek dochodowy
Oprócz corocznego rozliczenia PIT podatnicy są zobowiązani do opłacania zaliczek na podatek dochodowy w trakcie roku podatkowego. Zasady te różnią się w zależności od formy opodatkowania:
- osoby zatrudnione na etacie – zaliczki odprowadza za nich pracodawca;
- przedsiębiorcy – opłacają zaliczki samodzielnie, najczęściej w formie miesięcznej lub kwartalnej.
Wysokość zaliczek zależy od przewidywanego dochodu oraz zastosowanych ulg i odliczeń. Ostateczne rozliczenie następuje w rocznym zeznaniu podatkowym.
Koszty uzyskania przychodu w PIT
Koszty uzyskania przychodu to wydatki poniesione w celu osiągnięcia, zabezpieczenia i zachowania źródła przychodów. Ich wartość pomniejsza podstawę opodatkowania, a tym samym obniża należny podatek dochodowy. Wysokość kosztów jest zróżnicowana w zależności od formy opodatkowania oraz rodzaju uzyskiwanych przychodów.
Przykładowo, przy umowie o pracę koszty uzyskania przychodu wynoszą 111,25 zł miesięcznie (1335 zł rocznie). Z kolei przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą mogą zaliczyć do kosztów wszystkie wydatki związane z prowadzoną działalnością, pod warunkiem, że zostały one poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zabezpieczenia i zachowania źródła przychodów.
Ulgi i odliczenia w PIT
Przepisy podatkowe przewidują szereg ulg i odliczeń, z których mogą skorzystać podatnicy PIT, obniżając w ten sposób należny podatek. Należą do nich m.in.:
- ulga prorodzinna (na dzieci);
- ulga rehabilitacyjna;
- ulga na internet;
- ulga na darowizny;
- ulga na IKZE (indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego);
- odliczenie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Możliwość skorzystania z poszczególnych ulg zależy od indywidualnej sytuacji podatnika oraz spełnienia określonych warunków przewidzianych w ustawie o PIT.
Dowiedz się: Zwolnienie z podatku do 26. roku życia – co warto wiedzieć?
Wspólne rozliczenie małżonków
Podatnicy pozostający w związku małżeńskim mogą rozliczyć się wspólnie na jednej deklaracji podatkowej PIT-36. Jest to szczególnie korzystne rozwiązanie w sytuacji, gdy dochody małżonków znacząco się różnią. Wówczas małżonek o wyższych zarobkach może obniżyć swój podatek, korzystając z niższej stawki podatkowej małżonka o niższych dochodach.
Wspólne rozliczenie jest możliwe tylko w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych (skala podatkowa). Podatnicy rozliczający się w formie podatku liniowego, ryczałtu ewidencjonowanego lub karty podatkowej nie mogą skorzystać z tej opcji.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT)
Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych są zróżnicowane w zależności od wybranej formy opodatkowania:
- opodatkowanie na zasadach ogólnych (skala podatkowa): 18% do kwoty 85 528 zł dochodu, 32% powyżej tej kwoty;
- podatek liniowy: stała stawka 19%;
- ryczałt ewidencjonowany: od 2% do 20% w zależności od rodzaju działalności;
- karta podatkowa: wysokość ustalana indywidualnie przez urząd skarbowy.
Przy obliczaniu ostatecznej wysokości podatku należy również uwzględnić takie czynniki jak: kwota wolna od podatku, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także dostępne ulgi i odliczenia.
Czy PIT dotyczy przedsiębiorców?
Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na takich samych zasadach, jak osoby fizyczne osiągające dochody z innych źródeł. Mogą oni wybierać spośród różnych form opodatkowania, takich jak skala podatkowa, podatek liniowy czy ryczałt ewidencjonowany. Niezależnie od wybranej formy, dochód stanowiący podstawę opodatkowania to przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Przedsiębiorcy opłacają także zaliczki na podatek dochodowy we własnym zakresie, najczęściej w formie miesięcznej lub kwartalnej.
Czy PIT dotyczy emerytów?
Jeśli jedynym źródłem dochodu emeryta jest emerytura lub renta, a nie uzyskał innych dochodów w ciągu roku, to zazwyczaj nie musi składać PIT-a. Organ rentowy (ZUS, KRUS) zwykle sam rozlicza podatek od tych świadczeń. Jeśli emeryt oprócz emerytury uzyskał inne dochody, np. z pracy, najmu, dziedziczenia, to musi złożyć deklarację podatkową.
Jakie są konsekwencje opóźnienia w zeznaniu podatkowym?
Za niezłożenie PIT-u w terminie grozi grzywna pieniężna. Jej wysokość zależy od konkretnego przypadku i może być znaczna. Jeśli z rozliczenia wynikała konieczność zapłaty, to oprócz samego podatku naliczane są odsetki za każdy dzień zwłoki. Niezłożenie PIT może utrudnić załatwianie innych spraw urzędowych, np. zakup nieruchomości, wzięcie kredytu. W przypadku poważniejszych uchybień może zostać wszczęte postępowanie podatkowe. Pamiętaj, że PIT złożony po terminie uniemożliwia skorzystanie z ulg podatkowych.
