Osoby z niepełnosprawnościami w Polsce mogą liczyć na szereg świadczeń, które mają na celu poprawę ich sytuacji życiowej oraz zwiększenie niezależności i samodzielności. W 2024 roku wprowadzono nowe rozwiązania, oprócz tego pojawiły się istotne zmiany w istniejących już formach pomocy. Sprawdź, na jakie wsparcie mogą liczyć osoby z niepełnosprawnością oraz ich opiekunowie.
Jakie świadczenia dla osób niepełnosprawnych w Polsce?
W Polsce osoby, które mają orzeczenie o niepełnosprawności i mają ograniczone możliwości podjęcia pracy, mogą korzystać z różnych form pomocy finansowej. O świadczenia można ubiegać się przede wszystkim w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) lub w Ośrodkach Pomocy Społecznej.
Świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych to przede wszystkim:
- renta inwalidzka, czyli renta z tytułu niezdolności do pracy – przysługuje osobom, które z powodu choroby lub urazu nie są w stanie pracować i nie mają wystarczających środków na utrzymanie. Wysokość renty uzależniona jest od okresu składkowego i wysokości odprowadzanych składek;
- zasiłek pielęgnacyjny – przysługuje osobom niepełnosprawnym, które wymagają stałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek wypłacany jest w wysokości 215,84 zł miesięcznie na każdą uprawnioną osobę;
- dodatek pielęgnacyjny – przysługuje osobom niepełnosprawnym, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy lub zasiłek pielęgnacyjny. Wysokość dodatku uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności;
- 500+ dla osób niepełnosprawnych – przysługuje osobom niepełnosprawnym, których miesięczny dochód nie przekracza 1750 zł. Wysokość świadczenia uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności.
Wśród świadczeń z systemu pomocy społecznej należy wymienić:
- świadczenie pielęgnacyjne – przysługuje osobom niepełnosprawnym, które wymagają stałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Wysokość świadczenia uzależniona jest od dochodu rodziny osoby niepełnosprawnej oraz jej stanu zdrowia;
- specjalny zasiłek opiekuńczy – przysługuje opiekunom osób niepełnosprawnych, którzy zrezygnowali z zatrudnienia lub działalności gospodarczej w celu opieki nad osobą z niepełnosprawnością. Wysokość zasiłku uzależniona jest od wysokości utraconego dochodu;
- zasiłek dla opiekuna – przysługuje osobom, które opiekują się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Wysokość zasiłku uzależniona jest od dochodu rodziny osoby z niepełnosprawnością.
Oprócz tego można wyrobić sobie Kartę Polaka Niepełnosprawnego, która uprawnia do ulg i zniżek w komunikacji miejskiej, muzeach, kinach i innych miejscach. Istnieje również możliwość dofinansowania zakupu sprzętu rehabilitacyjnego (na podstawie zaświadczenia lekarskiego Narodowy Fundusz Zdrowia może częściowo pokryć koszty zakupu łóżka rehabilitacyjnego lub balkonika) lub dostosowania mieszkania do swoich potrzeb.
Przedłużona ważność orzeczeń o niepełnosprawności
Jedną z pierwszych i kluczowych zmian, jakie zaczęły obowiązywać na początku 2024 roku, jest przedłużenie ważności orzeczeń o niepełnosprawności. Zgodnie z nowymi przepisami orzeczenia, których termin ważności upłynął po 5 sierpnia 2023 roku, a także te, których ważność została przedłużona w czasie pandemii i stanu zagrożenia epidemicznego, zachowają moc do 30 września 2024 roku. Oznacza to, że osoby, które czekają na wydanie nowego orzeczenia, nie utracą prawa do świadczeń.
Automatyczne przedłużenie wypłaty świadczeń
Warto podkreślić, że wraz z przedłużeniem ważności orzeczeń automatycznie przedłużona zostanie również wypłata świadczeń rodzinnych, pomocy społecznej, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów oraz innych dodatków i świadczeń powiązanych z niepełnosprawnością. Dzięki temu osoby z niepełnosprawnościami nie będą narażone na utratę wsparcia w okresie oczekiwania na nową decyzję orzeczniczą.
Nowe świadczenie wspierające
Jedną z najbardziej znaczących zmian w 2024 roku będzie wprowadzenie nowego świadczenia wspierającego, skierowanego bezpośrednio do dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Ma ono na celu częściowe pokrycie wydatków wynikających ze szczególnych potrzeb związanych z niepełnosprawnością.
Aby otrzymać świadczenie wspierające, trzeba najpierw uzyskać decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Wniosek o wydanie tej decyzji składa się do wojewódzkiego lub powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Po uzyskaniu decyzji można złożyć wniosek o przyznanie świadczenia wspierającego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Wysokość świadczenia wspierającego jest zróżnicowana i uzależniona od poziomu potrzeby wsparcia osoby niepełnosprawnej. Może ono wynieść od 40% do 220% aktualnej wysokości renty socjalnej, która obecnie wynosi 1588,44 zł. Świadczenie to będzie wypłacane niezależnie od innych świadczeń.
Zmiany w świadczeniu pielęgnacyjnym
Kolejną istotną nowością jest wprowadzenie nowych zasad dotyczących świadczenia pielęgnacyjnego. Od 1 stycznia 2024 roku pobierający je opiekunowie mają możliwość wyboru – mogą kontynuować pobieranie go na starych zasadach, bez możliwości dodatkowego zarobkowania, lub zdecydować się na nowe rozwiązania.
Świadczenie pielęgnacyjne na „starych” i „nowych” zasadach
Osoby, które zdecydują się na „nowe” zasady świadczenia pielęgnacyjnego, będą mogły podejmować pracę bez ograniczeń, jednak świadczenie będzie im przysługiwało tylko do ukończenia 18. roku życia przez podopiecznego. Po osiągnięciu tego wieku osoba z niepełnosprawnością będzie mogła ubiegać się o świadczenie wspierające. Z kolei ci, którzy pozostaną przy „starych” zasadach, nie będą mogli dorabiać, ale świadczenie pielęgnacyjne będzie im przysługiwało dłużej.
Świadczenie pielęgnacyjne dla rolników
Warto również podkreślić, że od 2024 roku rolnicy pobierający świadczenie pielęgnacyjne nie będą musieli rezygnować z prowadzenia gospodarstwa rolnego. Dotychczas, aby je móc otrzymywać, musieli zaprzestać działalności rolniczej.
Wyższe świadczenie pielęgnacyjne
Kolejną istotną zmianą jest waloryzacja świadczenia pielęgnacyjnego. Od 1 stycznia 2024 roku świadczenie to wzrosło z 2458 zł do 2988 zł (netto), co stanowi znaczącą podwyżkę.
Wyższy zasiłek stały
Ponadto, od 1 stycznia 2024 roku wzrośnie wysokość zasiłku stałego z pomocy społecznej. W przypadku osoby samotnie gospodarującej świadczenie to będzie stanowiło różnicę między kwotą wynoszącą 130% jej kryterium dochodowego a dochodem, przy czym nie może być wyższe niż 1000 zł miesięcznie. W przypadku osoby w rodzinie zasiłek będzie z kolei stanowił różnicę między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Zmiany w refundacji wyrobów medycznych
Istotne zmiany zajdą również w zakresie refundacji wyrobów medycznych. Od 1 stycznia 2024 roku zmienią się limity refundacji m.in. cewników hydrofilowych, osprzętu do pomp insulinowych, ortez, protez, obuwia ortopedycznego oraz wyrobów dla pacjentek po operacjach mastektomii.
Nowe zasady ustalania kuratora
Ponadto, od 15 lutego 2024 roku wejdą w życie nowe przepisy precyzujące powołanie kuratora dla osoby z niepełnosprawnością. Podkreślają one, że to sam niepełnosprawny jest decydentem w swoich sprawach, a kurator ma go jedynie wspierać z umocowania sądu.
Zmiany w prowadzeniu zajęć rehabilitacyjnych w ZAZ
Od 1 marca 2024 roku zmieniły się również zasady uczestnictwa osób z niepełnosprawnością w zajęciach rehabilitacyjnych organizowanych w Zakładach Aktywności Zawodowej (ZAZ). Odtąd to sama osoba z niepełnosprawnością będzie decydować, czy chce z nich korzystać oraz w jakiej formie.
Miejsca parkingowe i do przewijania w nowych inwestycjach
Kolejne dwie ważne zmiany weszły w życie 1 kwietnia 2024 roku. W nowo wybudowanych budynkach maksymalnie 6% miejsc postojowych może zostać przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnością. Po drugie, w nowych budynkach użyteczności publicznej o określonej powierzchni inwestorzy będą musieli zapewnić pomieszczenia dostosowane do przewijania dorosłych osób ze szczególnymi potrzebami.
Dostępne place zabaw i miejsca rekreacji
Również od 1 kwietnia 2024 roku place zabaw oraz miejsca do rekreacji przy nowych inwestycjach mieszkaniowych muszą być dostępne i dostosowane do potrzeb dzieci oraz dorosłych z niepełnosprawnością.
Trwające prace nad innymi zmianami
Poza omówionymi powyżej nowościami trwają prace nad innymi rozwiązaniami, które mogą wejść w życie w 2024 roku lub w kolejnych latach. Należą do nich m.in.:
- nowy wzór karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnością (planowane wdrożenie do lipca 2024 roku);
- wprowadzenie e-legitymacji osoby z niepełnosprawnością do aplikacji mObywatel;
- zwiększenie dostępności uzdrowisk dla osób z niepełnosprawnościami;
- dostosowanie sklepów medycznych do potrzeb pacjentów, szczególnie osób z niepełnosprawnością ruchową
Nowe rozwiązania mają na celu zwiększenie niezależności, samodzielności i poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnością. Warto śledzić dalsze doniesienia i informacje na temat wprowadzanych reform, aby na bieżąco orientować się w aktualnej sytuacji.
Warto wiedzieć: Jakiej pracy mogą oczekiwać niepełnosprawni?
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Na jakie dodatkowe świadczenia mogą liczyć niepełnosprawni emeryci?
Emeryci niepełnosprawni, którzy nie mają ustalonego prawa do innych świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, mogą ubiegać się o świadczenie uzupełniające w wysokości 500 zł.
Czy osoby, które pobierają zasiłek przedemerytalny, mogą pobierać świadczenia dla niepełnosprawnych?
Tak, osoby pobierające zasiłek przedemerytalny mogą ubiegać się o świadczenia dla niepełnosprawnych, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów takich jak posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności, stały pobyt na terytorium Polski oraz określony dochód.
Na jakie wsparcie mogą liczyć dzieci niepełnosprawne oraz ich opiekunowie?
Dzieciom z niepełnosprawnościami przyznawany jest: zasiłek rodzinny, zasiłek i dodatek pielęgnacyjny. Dodatkowy zasiłek rodzinny przysługuje rodzinom z dziećmi niepełnosprawnymi, jeśli dochód nie przekracza określonego progu. Wysokość zasiłku uzależniona jest od wieku dziecka, stopnia niepełnosprawności i dochodu rodziny.
Gdzie szukać informacji na temat świadczeń dla osób niepełnosprawnych?
Aktualne informacje znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, ZUS, NFZ i wielu fundacji, których działalność koncentruje się na pomocy osobom z niepełnosprawnościami.
