Według kodeksu pracy warunki pracy mogą być szkodliwe lub szczególne. Terminy te bywają ze sobą mylone, jednak ich definicje znacząco się różnią. Jeśli chodzi o szczególne warunki pracy, pracownikowi przysługują z ich tytułu pewne uprawnienia, które nie obowiązują przy wystąpieniu szkodliwych warunków. Z tego względu, warto znać podstawowe różnice między określonymi sytuacjami, by w razie potrzeby móc dochodzić swoich praw.
Czym są szkodliwe warunki pracy?
Aby złe warunki pracy móc określić mianem szkodliwych, muszą zaistnieć ku temu określone przesłanki. Wyznaczone są one przez odpowiednie przepisy prawa. Według nich, szkodliwe warunki pracy mogą powstać pod wpływem kilku czynników, wśród których wyróżnia się:
- czynniki szkodliwe, których pojawienie się może skutkować rozwojem choroby zawodowej,
- czynniki uciążliwe, które oddziałują na samopoczucie pracowników, jednak nie powodują trwałego uszczerbku na zdrowiu,
- czynniki niebezpieczne, których istnienie może doprowadzić do wypadku w czasie pracy, którego skutkiem może być uszczerbek na zdrowiu, a nawet śmierć.
Z kolei szkodliwe czynniki można podzielić na:
- czynniki fizyczne, takie jak, m.in. wzmożony hałas, nieodpowiednia temperatura, obecność niebezpiecznych narzędzi,
- czynniki chemiczne, w tym, m.in. toksyczne substancje o działaniu rakotwórczym,
- czynniki biologiczne, np. obecność grzybów, bakterii czy wirusów.
Warto pamiętać, że szkodliwe warunki pracy w Polsce podlegają odpowiednim pomiarom. Badania pod tym kątem przeprowadzane są przez upoważnione do tego laboratoria.
przeczytaj też: jak wygląda praca elektryka?
Jeżeli trudne warunki pracy w danej firmie zostały określone jako szkodliwe, rolą pracodawcy jest ochrona pracowników przed ich oddziaływaniem. Bez względu na sytuację, musi on starać się zminimalizować zagrożenie, np. poprzez wymóg stosowania odzieży ochronnej czy nauszników. Bezpieczne i higieniczne warunki pracy są bowiem podstawą funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa.
Co ważne, w takiej sytuacji pracownikowi może przysługiwać dodatek za szkodliwe warunki pracy. Przydzielenie go jest jednak jedynie prawem pracodawcy, a nie jego obowiązkiem. To, czy rekompensata za szkodliwe warunki pracy zostanie przyznana, regulowane jest przez przepisy wewnątrzzakładowe.
Wiele osób uważa także, że będzie im przysługiwał obowiązkowy dodatek do emerytury za szkodliwe warunki pracy. Jest to jednak błędne założenie, które wynika z mylnej interpretacji przepisów.
Co wyróżnia szczególne warunki pracy?
W przypadku szczególnych warunków pracy, muszą zaistnieć jednocześnie uciążliwe warunki pracy oraz praca odznaczająca się znaczną szkodliwością dla zdrowia. W przepisach wyróżnia się też termin „praca o szczególnym charakterze”, której wykonywanie wymaga znacznej sprawności psychofizycznej.
Jeżeli ciężkie warunki pracy uzna się za warunki szczególne, pracownikowi przysługuje kilka przywilejów, w tym prawo do rekompensaty i wcześniejszego przejścia na emeryturę.
Ergonomiczne warunki pracy
Bez względu na okoliczności, pracodawca zawsze powinien zapewnić pracownikom bezpieczne warunki pracy. Definiują je przepisy BHP, a także zasady ergonomii.
Ergonomia zwraca uwagę zarówno na komfortowe warunki pracy w biurze, jak i chociażby na hali produkcyjnej. W tym celu określa optymalne materialne warunki pracy, takie jak, odpowiednia temperatura, oświetlenie i natężenie hałasu.
Jeśli chodzi o warunki pracy, temperatura stanowi bardzo istotne zagadnienie. Nigdy nie powinna być niższa niż 18℃ (wyjątkiem jest ciężka praca fizyczna – wówczas temperatura może wynosić minimum 14℃). Z kolei dopuszczalne normy hałasu w ciągu 8–godzinnego dnia pracy to maksymalnie 85 decybeli. W przypadku oświetlenia, dobre warunki pracy wymagają tego, aby nie było ono ani zbyt intensywne ani zbyt słabe.
Nie należy też zapominać o kwestii, jaką są psychospołeczne warunki pracy. Rolą pracodawcy jest zapewnienie pracownikom przyjaznej atmosfery i ograniczenie czynników stresowych.