Wypalenie zawodowe to reakcja na stres, przepracowanie, chroniczne zmęczenie. Termin ten stał się znany, dzięki trójczynnikowej koncepcji Christiny Maslach, z lat osiemdziesiątych XX wieku. Wypalenie zawodowe (po angielsku to burnout) jest syndromem związanym z brakiem satysfakcji z pracy i nieadekwatnymi wymaganiami w miejscu zatrudnienia w kontekście do otrzymywanego wynagrodzenia.
Wypalenie zawodowe: definicja i przyczyny
Wypalenie zawodowe może być zdefiniowane jako stan frustracji i zmęczenia, spowodowany ciągłym kontaktem z ludźmi, brakiem osiągnięć zawodowych i chronicznym stresem. Warto zaznaczyć, że wypalenie bardzo często pojawia się w tych grupach zawodowych, w których konieczny jest ciągły kontakt z drugim człowiekiem, a więc u nauczycieli, policjantów, psychologów, pielęgniarek, lekarzy. Wśród głównych przyczyn wypalenia zawodowego wymienia się długotrwały stres i napięcie psychiczne, pracoholizm, emocjonalne zaangażowanie w wykonywaną pracę, brak rozwoju, awansów. Stres, mobbing i wypalenie zawodowe bardzo często idą w parze, co może powodować dodatkowe negatywne skutki u podwładnych. Syndrom burnout uznawany jest za problem społeczny, który dotyka dużej liczby pracowników w Polsce i na całym świecie.
Wypalenie zawodowe: objawy
Istnieje wiele symptomów wypalenia zawodowego, a zgodnie z teorią Christiny Maslach istnieją trzy najważniejsze objawy:
- wyczerpanie emocjonalne, związane z uczuciem pustki, zmęczenia i niechęci do pracy,
- depersonalizacja, czyli bezosobowe traktowanie innych ludzi (klientów, uczniów, współpracowników),
- poczucie, że w miejscu pracy marnuje się czas, a wszelkie dokonania są mało ważne
Dodatkowo wśród innych objawów wypalenia zawodowego, badacze wyróżniają: cynizm, wypadki przy pracy, absencje, zwolnienia lekarskie, wychodzenie wcześniej z pracy.
Wypalenie zawodowe: zapobieganie i radzenie sobie
Wielu pracowników i pracodawców zadaje sobie pytanie o to, jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym i jak zapobiegać temu zjawisku. W coraz większej liczbie firm, kierownictwo zauważa potrzebę odpowiedniego motywowania pracowników, a także dbania o równowagę pomiędzy sferą zawodową i osobistą. Właśnie dlatego wprowadza się programy work-life balance, a także proponuje się podwładnym elastyczne godziny pracy, świadczenia pozapłacowe i dodatkowe dni wolne. Sposoby na wypalenie zawodowe związane są także z odpowiednią organizacją miejsca pracy i z tworzeniem efektywnych warunków rozwoju dla pracowników. Ważne jest także docenianie podwładnych i zostawianie im chociaż trochę swobody w miejscu pracy. Spore znaczenie mają także czynniki osobowościowe takie jak inteligencja emocjonalna, proaktywność, otwartość na nowe doświadczenia i kreatywność. Okazuje się, że aby pokonać wypalenie zawodowe, najlepiej jest na jakiś czas zmienić miejsce pracy, skoncentrować się na swoich zainteresowaniach i znaleźć wsparcie w rodzinie i bliskich znajomych. Możliwe jest otrzymanie zwolnienia lekarskiego z powodu wypalenia zawodowego, na przykład od psychiatry, jednak warto pamiętać, że dużo ważniejsze od zwolnienia z pracy jest leczenie i dbanie o samego siebie. Istnieje wiele możliwości leczenia wypalenia zawodowego, które przynoszą spodziewane rezultaty. Najlepszym rozwiązaniem jest wizyta u psychologa, terapeuty lub psychiatry. Niektórzy lekarze wdrażają także środki farmakologiczne, jednak dotyczy to raczej sytuacji, w której pacjent dodatkowo cierpi na depresję lub nerwicę. Wypalenie zawodowe jest więc możliwe do wyleczenia, jednak najważniejsze jest przeciwdziałanie temu zjawisku.