Dynamicznie zmieniający się rynek pracy często skłania pracowników do podjęcia decyzji o zmianie branży lub miejsca zatrudnienia. Jednym z kluczowych etapów w tym procesie jest złożenie wypowiedzenia umowy o pracę. Choć może się to wydawać proste, istnieje wiele kwestii, o których warto pamiętać, aby zapewnić sobie bezpieczne i legalne rozwiązanie stosunku pracy. Sprawdź, jakie są formy wypowiedzenia, obowiązujące wymogi formalne, a także prawa i obowiązki stron w tym zakresie.
Czym jest wypowiedzenie umowy o pracę?
Wypowiedzenie umowy o pracę to jednostronne oświadczenie woli jednej ze stron stosunku pracy, które prowadzi do rozwiązania umowy po upływie określonego czasu. Może być ono złożone zarówno przez pracodawcę, jak i przez samego pracownika. Jest to najczęstsza forma zakończenia współpracy między pracodawcą a pracownikiem.
Wypowiedzenie umowy o pracę – najważniejsze zasady
Aby wypowiedzenie umowy o pracę było skuteczne, musi spełniać następujące warunki:
- Forma pisemna – wypowiedzenie musi zostać złożone na piśmie, podpisane przez osobę składającą oświadczenie. W praktyce oznacza to, że nie może być to np. wiadomość przesłana przez pocztę elektroniczną bez własnoręcznego podpisu.
- Oznaczenie stron – w dokumencie muszą być wyraźnie wskazani pracodawca i pracownik.
- Określenie daty ustania stosunku pracy – należy podać konkretną datę, z którą umowa ma ulec rozwiązaniu.
- Wskazanie okresu wypowiedzenia – długość okresu wypowiedzenia zależy od rodzaju umowy i stażu pracy pracownika. W tej kwestii trzeba kierować się standardami, jakie obowiązują przy konkretnej formie umowy.
Jeśli którykolwiek z tych warunków nie zostanie spełniony, wypowiedzenie będzie nieskuteczne, a stosunek pracy pozostanie w mocy. Pamiętaj, że po ustaniu zatrudnienia pracodawca powinien dostarczyć ci świadectwo pracy. Dokument ten stanowi potwierdzenie stażu pracy i doświadczenia zawodowego, ułatwia dochodzenie różnych roszczeń pracowniczych i jest potrzebny do celów ubezpieczeniowych (np. przy ubieganiu się o zasiłek dla bezrobotnych lub o rentę).
Rodzaje wypowiedzeń umowy o pracę
W zależności od okoliczności wypowiedzenie umowy o pracę może przyjąć różne formy. Wyróżniamy następujące rodzaje wypowiedzeń:
Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron
To najpopularniejsza i najszybsza forma rozwiązania umowy o pracę. Pracodawca i pracownik wspólnie ustalają warunki rozstania, w tym datę zakończenia współpracy. Nie ma obowiązku podawania przyczyny wypowiedzenia. Rozwiązanie umowy w ten sposób pozwala na skrócenie okresu wypowiedzenia lub całkowite zwolnienie z niego.
Wypowiedzenie za porozumieniem stron jest dobrowolne, co oznacza, że obie strony są zgodne co do warunków rozwiązania umowy. Co ważne, pracownik i pracodawca mogą swobodnie negocjować warunki rozwiązania umowy, a zaletą tego rozwiązania jest również ograniczenie formalności.
Zobacz także: Rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia – czy to możliwe? Jak to zrobić?
Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika
Pracownik ma prawo samodzielnie wypowiedzieć umowę o pracę, zachowując przy tym określony w przepisach okres wypowiedzenia. Może on również rozwiązać umowę bez wypowiedzenia w szczególnych sytuacjach, np. gdy praca szkodzi jego zdrowiu lub pracodawca ciężko narusza swoje obowiązki.
Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika musi mieć formę pisemną. Dokument powinien zawierać:
- dane pracownika – imię i nazwisko, adres zamieszkania;
- dane pracodawcy – nazwę i adres pracodawcy;
- oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę – należy wskazać datę rozpoczęcia okresu wypowiedzenia oraz ewentualny powód wypowiedzenia;
- podpis pracownika.
Pracodawca nie może odmówić przyjęcia wypowiedzenia. Po jego złożeniu pracownik jest zobowiązany do przepracowania okresu wypowiedzenia. W tym czasie pracownik ma prawo do wykorzystania urlopu, szukania nowej pracy i odwołania okresu wypowiedzenia, jeśli nie upłynęła jeszcze jego połowa.
Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę
Pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę, zachowując odpowiedni okres wypowiedzenia. W przypadku umów na czas nieokreślony musi on podać konkretną i uzasadnioną przyczynę takiej decyzji. Istnieją też sytuacje, kiedy pracodawca może zwolnić pracownika w trybie natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia – zgodnie z art. 52 § 1 kodeksu pracy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym z winy pracownika w następujących przypadkach:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (notoryczne zaniedbywanie obowiązków, stawianie się w pracy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, kradzież mienia pracodawcy, poufne ujawnianie informacji stanowiących tajemnicę pracodawcy, nieuczciwa konkurencja, stosowanie przemocy etc.);
- popełnienia przez pracownika przestępstwa przeciwko pracodawcy (kradzież mienia pracodawcy, oszustwo, sabotaż etc.).
W normalnych przypadkach wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę musi – podobnie jak wypowiedzenie umowy przez pracownika – zostać złożone na piśmie. Oprócz podstawowych danych dokument powinien zawierać oświadczenie o przyczynie wypowiedzenia. Musi być ona konkretna i zrozumiała dla pracownika.
Wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony
Okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony zależy od stażu pracy pracownika u danego pracodawcy. Może wynosić 2 tygodnie, 1 miesiąc lub nawet 3 miesiące.
Wypowiedzenie musi zostać złożone na piśmie. Pracodawca, wypowiadając umowę o pracę na czas nieokreślony, zobowiązany jest podać konkretną i zrozumiałą przyczynę wypowiedzenia. Pracownik może odwołać się od wypowiedzenia do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia jego otrzymania.
Wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym
W ściśle określonych sytuacjach zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Dotyczy to m.in. ciężkiego naruszenia obowiązków przez drugą stronę lub utraty uprawnień niezbędnych do wykonywania pracy.
Do sytuacji, które skutkują wypowiedzeniem umowy o pracę w trybie natychmiastowym, należą:
- kradzież mienia pracodawcy;
- poufne ujawnianie informacji stanowiących tajemnicę pracodawcy;
- nieuczciwa konkurencja;
- stwarzanie zagrożenia dla życia lub zdrowia innych osób;
- rażące zaniedbanie obowiązków pracowniczych;
- spożywanie alkoholu lub środków odurzających w miejscu pracy;
- stawiennictwo w pracy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających;
- stosowanie przemocy lub gróźb wobec innych osób w miejscu pracy.
Okresy wypowiedzenia
Długość okresu wypowiedzenia jest kluczowa dla określenia, w jakim terminie faktycznie zakończy się współpraca pracownika z pracodawcą. Okresy te są zróżnicowane w zależności od rodzaju umowy i stażu pracy.
Okres wypowiedzenia umowy na czas określony
Dla umów na czas określony okres wypowiedzenia wynosi:
- 2 tygodnie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
- 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Okres wypowiedzenia umowy na czas próbny
Okres wypowiedzenia umowy na czas próbny jest uzależniony od długości samego okresu próbnego:
- 3 dni robocze, jeśli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
- 1 tydzień, jeśli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;
- 2 tygodnie, jeśli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Sposób obliczania okresu wypowiedzenia
Niezależnie od rodzaju umowy okres wypowiedzenia liczony jest w następujący sposób:
- dla okresów liczonych w dniach – upływ następuje z końcem ostatniego dnia;
- dla okresów liczonych w tygodniach – upływ następuje w sobotę;
- dla okresów liczonych w miesiącach – upływ następuje z końcem danego miesiąca.
Ochrona stron przy wypowiedzeniu umowy
Zarówno pracownik, jak i pracodawca mają określone uprawnienia w sytuacji nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy.
Jeśli pracownik uzna wypowiedzenie za bezpodstawne, może wnieść odwołanie do sądu pracy. Sąd może nakazać przywrócenie pracownika do pracy na poprzednich warunkach lub przyznać mu odszkodowanie. Pracownik jest również chroniony przed rozwiązaniem umowy w trakcie urlopu, ciąży czy mniej niż 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Jeśli miałoby dojść do takiej sytuacji, pracodawca musi uzyskać zgodę związków zawodowych.
Pracodawca również może liczyć na ochronę, jeśli pracownik zakończy współpracę w nieodpowiedni sposób. Może dochodzić odszkodowania na drodze sądowej.
Wypowiedzenie umowy o pracę – kluczowe elementy
Wiele osób zastanawia się, jak przygotować wypowiedzenie umowy o pracę. Bez względu na to, kto składa wypowiedzenie, dokument ten powinien zawierać następujące elementy:
- dane identyfikacyjne stron (imię, nazwisko, nazwę firmy);
- datę i miejsce sporządzenia dokumentu;
- informację o rozwiązaniu umowy o pracę, dacie jej zawarcia i zakończenia;
- wskazanie okresu wypowiedzenia;
- pouczenie o prawie do odwołania się do sądu pracy (w przypadku umów na czas nieokreślony);
- informacje o rozliczeniu urlopu wypoczynkowego i zwrocie sprzętu służbowego;
- terminy wypłaty wynagrodzenia i innych świadczeń;
- podpis strony, która składa wypowiedzenie.
Zachowanie tych wymogów formalnych gwarantuje, że wypowiedzenie będzie skuteczne i nie stanie się źródłem późniejszych nieporozumień.
Kiedy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy?
Istnieją sytuacje, w których pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę, nawet z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia. Dotyczy to m.in.:
- pracowników, którym do emerytury brakuje nie więcej niż 4 lata;
- pracowników przebywających na urlopie lub innej usprawiedliwionej nieobecności;
- kobiet w ciąży oraz korzystających z urlopu macierzyńskiego.
Wyjątkiem są sytuacje, gdy rozwiązanie umowy następuje na mocy porozumienia stron lub w przypadku ogłoszenia upadłości czy likwidacji pracodawcy.
Przeczytaj również: Off boarding – jak powinno wyglądać pożegnanie pracownika w firmie?
Wypowiedzenie a zasiłek dla bezrobotnych
Sposób rozwiązania umowy o pracę ma wpływ na przyznanie i wypłatę zasiłku dla bezrobotnych. Przy wypowiedzeniu umowy przez pracodawcę lub zakończeniu umowy na czas określony zasiłek przysługuje od dnia rejestracji w urzędzie pracy. Przy wypowiedzeniu przez pracownika – podobnie jak w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron – zasiłek jest przyznawany po 90 dniach od rejestracji w urzędzie pracy. Pamiętaj, że urząd weryfikuje wszystkie umowy rozwiązane w ciągu 6 miesięcy przed rejestracją, nie tylko tę ostatnią.
Wypowiedzenie umowy o pracę a ciąża
Zgodnie z art. 177 kodeksu pracy z kobietą w ciąży nie można rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w ciągu 6 tygodni po porodzie. W praktyce oznacza to, że pracodawca nie może zwolnić ciężarnej, nawet jeśli złożyła wypowiedzenie przed zajściem w ciążę.
Istnieją pewne wyjątki od tej zasady, w których pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z kobietą w ciąży:
- ustanie możliwości zatrudniania z przyczyn niezawinionych przez pracodawcę – dotyczy to m.in. likwidacji stanowiska pracy, restrukturyzacji firmy lub ciężkiego pogorszenia sytuacji finansowej firmy;
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych – obejmuje to m.in. kradzież mienia pracodawcy, poufne ujawnianie informacji stanowiących tajemnicę pracodawcy, nieuczciwą konkurencję, stosowanie przemocy lub gróźb wobec innych osób w miejscu pracy czy rażące naruszenie regulaminu pracy.
Ustne wypowiedzenie umowy o pracę – czy to dobre rozwiązanie?
Ustne wypowiedzenie umowy o pracę jest dopuszczalne, ale niezalecane. Zgodnie z art. 30 § 3 kodeksu pracy wypowiedzenie umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie. Oznacza to, że pracownik i pracodawca powinni sporządzić pismo wypowiedzenia, w którym określą datę rozpoczęcia okresu wypowiedzenia. Pismo wypowiedzenia powinno zostać doręczone drugiej stronie osobiście lub za pośrednictwem listu poleconego.
Ustne wypowiedzenie umowy o pracę jest skuteczne, ale może prowadzić do sporów między pracownikiem a pracodawcą. Pracownik, który złożył ustne wypowiedzenie, może mieć trudności z udowodnieniem, że faktycznie wypowiedział umowę o pracę. Z kolei pracodawca może odmówić uznania ustnego wypowiedzenia i domagać się dalszego świadczenia pracy przez pracownika.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Ile wcześniej trzeba złożyć wypowiedzenie pracy?
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zależy od stażu pracy pracownika w danej firmie i jest taki sam dla pracownika i pracodawcy. Okres ten może wynosić np. 2 tygodnie przy krótkim stażu pracy lub 3 miesiące przy długim. W tym czasie pracownik może wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy.
Jak prawidłowo złożyć wypowiedzenie umowy o pracę?
Prawidłowe złożenie wypowiedzenia umowy o pracę jest niezwykle istotne, zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Pozwala ono na uniknięcie nieporozumień i sporów prawnych w przyszłości. Przed stworzeniem dokumentu sprawdź, jaki okres wypowiedzenia Ci przysługuje. Dokument należy złożyć w formie pisemnej i własnoręcznie go podpisać. Nie należy przesyłać go za pośrednictwem poczty elektronicznej lub innych internetowych komunikatorów.
Kiedy najlepiej złożyć wypowiedzenie umowy o pracę?
Jeśli pracownik zdecyduje się odejść z firmy lub jest zainteresowany inną ofertą pracy, może złożyć wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron w dogodnym dla siebie momencie, jednak musi pamiętać o zachowaniu stosownego okresu wypowiedzenia. Może w tym czasie wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy.
Jak poprawnie napisać wypowiedzenie umowy o pracę?
Pismo wypowiedzenia powinno zawierać:
- dane pracownika (imię i nazwisko, adres zamieszkania);
- dane pracodawcy (nazwę firmy, adres siedziby);
- oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę – należy wskazać datę rozpoczęcia okresu wypowiedzenia;
- podpis pracownika.
Pismo wypowiedzenia może zostać doręczone pracodawcy osobiście lub za pośrednictwem listu poleconego. Zaleca się doręczenie pisma wypowiedzenia osobiście, aby od razu uzyskać potwierdzenie odbioru. W przypadku doręczenia pisma wypowiedzenia za pośrednictwem listu poleconego datą doręczenia jest dzień, w którym pismo zostało odebrane przez pracodawcę.
Czy szef musi podpisać wypowiedzenie?
Nie, podpis szefa na wypowiedzeniu umowy o pracę nie jest wymagany. Wypowiedzenie jest jednostronną czynnością prawną, co oznacza, że do jego skuteczności nie jest potrzebna zgoda drugiej strony. Wystarczy, aby pracownik doręczył pismo wypowiedzenia pracodawcy w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. Może to nastąpić osobiście lub za pośrednictwem listu poleconego.
