Praktycznie w każdym miejscu pracy pojawiają się czynniki niekorzystne, które mogą wpływać na wystąpienie chorób zawodowych lub urazów. Ocena ryzyka zawodowego przeprowadzana jest głównie w celu prewencji, czyli zapobiegania niekorzystnym zdarzeniom na konkretnych stanowiskach pracy. Przykładowo ocena ryzyka zawodowego w przypadku pracownika biurowego odnosi się do czynników szkodliwych takich jak praca przy komputerze powyżej 4 godzin, spędzanie dnia pracy w wymuszonej pozycji ciała, hałas i niewłaściwa ergonomia pracy.
Co to jest ocena ryzyka zawodowego?
Ryzyko zawodowe to pojęcie, które posiada wiele definicji. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej jest to „prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy” (Dz.U. z 2011 r. nr 173, poz. 1034; tekst jednolity: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650). Ocena ryzyka zawodowego ma więc podstawy prawne i wiąże się z dokładną weryfikacją miejsca pracy i konkretnych stanowisk. Ocena ryzyka zawodowego przeprowadzana jest albo przez pracodawcę (jeżeli firma jest mała), albo przez specjalistów ds. BHP. Warto zaznaczyć, że ocena ryzyka zawodowego należy do obowiązków pracodawcy, dlatego specjaliści BHP z firmy muszą ocenić, w jaki sposób można zapewnić bezpieczeństwo pracownikom na miejscu pracy. Zagrożenia w środowisku pracy i ocena ryzyka zawodowego to bardzo ważne elementy zarządzania firmą. W trakcie całego procesu oceny ryzyka zawodowego bardzo ważne jest prowadzenie dokumentacji, w której zawarte będą informacje o wyniku oceny oraz środkach profilaktycznych.
Ocena ryzyka zawodowego: metody
Istnieje wiele metod oceny ryzyka zawodowego, które najogólniej można je podzielić na ilościowe i jakościowe. Metody ilościowe wiążą się z szacowaniem ryzyka ze względu na dane statystyczne, na przykład liczbę wypadków na danym stanowisku pracy. Z kolei metody jakościowe są subiektywne i oparte na różnych wskaźnikach. Poniżej opisane zostaną dwie konkretne metody oceny ryzyka zawodowego, które stosowane są w wielu dużych firmach: risk score oraz PHA (Preliminary Hazard Analysis).
Ocena ryzyka zawodowego metodą risk score polega na oszacowaniu ryzyka na podstawie trzech czynników:
- ekspozycji na zagrożenie,
- prawdopodobieństwa, że może dojść do wypadku na danym stanowisku pracy,
- skutków zdarzenia.
Dzięki metodzie risk score można dokładnie oszacować zarówno rodzaj skutków, jak i koszty, które może ponieść firma. Risk score to metoda ilościowa.
Z kolei ocena ryzyka metodą PHA polega na jakościowej analizie czynników szkodliwych i niebezpiecznych na danym stanowisku pracy. Dzięki metodzie PHA można ocenić ryzyko oraz stopień szkód. W trakcie oceny ryzyka zawodowego duże znaczenie mają czynniki biologiczne, fizyczne oraz psychofizyczne. Przykładowo, ocena ryzyka zawodowego w przypadku pracownika administracyjno-biurowego wiąże się z następującymi czynnikami szkodliwymi: czynniki fizyczne (np. upadek, poślizgnięcie się, niekorzystny mikroklimat), czynniki chemiczne (tonery, środki czyszczące), czynniki psychofizyczne (stres, obciążenia psychiczne). W przypadku pracownika fizycznego ocena ryzyka zawodowego wiąże się z dużo większą liczbą czynników, na przykład możliwością uszkodzeń fizycznych czy niekorzystnym hałasem z budowy.