praktyki zawodowe – co warto o nich wiedzieć?

Praktyki zawodowe stanowią ważną część edukacji. Dzięki nim uczniowie mają szansę na skonfrontowanie własnej wiedzy i umiejętności z wymaganiami stawianymi przez konkretnych pracodawców. Tym samym wkraczają też na rynek pracy i zdobywają na nim pierwsze doświadczenia. Co ważne, załatwienie tego typu stażu leży w gestii szkoły. Umowa o praktyki zawodowe podpisywana jest więc między jej reprezentantem a wybranym podmiotem lub firmą.

Czym są praktyki zawodowe? Przepisy

Praktyki zawodowe są regulowane przez rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie praktycznej nauki zawodu, opublikowane 22 lutego 2019 roku. Ustawa ta dotyczy uczniów publicznych szkół branżowych I i II stopnia, techników oraz szkół policealnych.

W przypadku praktyk zawodowych przepisy ściśle określają tryb ich odbywania w takich miejscach jak warsztaty lub pracownie szkolne, placówki kształcenia ustawicznego lub praktycznego, indywidualne gospodarstwa rolne, a także konkretne firmy (praktyka odbywana bezpośrednio u pracodawców). Trzeba pamiętać, że w tym ostatnim przypadku regulowane kwestie dotyczą nie tylko obowiązków praktykanta, lecz również przedsiębiorcy. Do jego zadań należy m.in. zapoznanie młodego człowieka z regulaminem firmy i przepisami BHP, przedstawienie mu kryteriów oceniania jego pracy, a także zapewnienie bezpieczeństwa i odpowiednich warunków odbywania praktyki.

Na mocy obowiązujących przepisów, umowa o praktyki zawodowe może dotyczyć osób młodocianych, a więc w wieku 16–18 lat. Co ważne, mogą one uczestniczyć w praktycznej nauce zawodu w ciągu całego roku szkolnego, jak również podczas wakacji. Dla młodych ludzi jest to także pierwsza praca, za którą otrzymają wynagrodzenie.

Jak wygląda umowa o praktyki zawodowe?

Wielu uczniów zastanawia się, jak załatwić praktyki zawodowe. Tak naprawdę nie muszą zaprzątać sobie tym głowy, ponieważ obowiązek zorganizowania takiego stażu leży najczęściej po stronie szkoły. Aby jednak doszło do odbycia praktyk, musi zostać zawarta odpowiednia umowa.

Umowa o praktyki zawodowe jest podpisywana między dyrektorem szkoły a przedsiębiorcą, który przyjmuje danego ucznia lub grupę uczniów do swojej firmy. Tego typu dokument nazywany jest umową o praktyczną naukę zawodu i powinien zawierać:

• nazwę oraz adres placówki, która przyjmuje uczniów na praktykę oraz miejsce, w którym będzie się ona odbywać;
• nazwę i adres szkoły, która wysyła uczniów na praktykę;
• określenie zawodu, którego dotyczą praktyki zawodowe;
• listę imion i nazwisk uczniów przyjmowanych do danego podmiotu;
• zakres praktyk zawodowych – najczęściej są to dość proste zajęcia, a nie odpowiedzialne zadania takie jak np. zarządzanie projektami;
• wymiar praktyk zawodowych, a także termin ich rozpoczęcia i zakończenia;
• prawa oraz zobowiązania stron umowy;
• sposób ponoszenia kosztów realizacji praktycznej nauki przez strony sporządzonej umowy;
• dodatkowe ustalenia.

Dokument podpisuje zarówno przedstawiciel szkoły, jak i osoba przyjmująca uczniów do swojego zakładu pracy.

Jakie jest wynagrodzenie za praktyki zawodowe?

Praktyki zawodowe rozumiane jako praktyczna nauka zawodu, która jest elementem edukacji ucznia, z zasady są płatne. Wynagrodzenie oblicza się na podstawie procentowego stosunku do miesięcznej pensji obowiązującej w poprzednim kwartale w gospodarce narodowej. Zgodnie z tymi zasadami młodociani pracownicy jeszcze do niedawna mogli otrzymać wypłatę, która stanowiła nie mniej niż:

• 4% wynagrodzenia (podczas pierwszego roku nauki);
• 5% wynagrodzenia (podczas drugiego roku nauki);
• 6% wynagrodzenia (podczas trzeciego roku nauki).

Od września 2023 roku wprowadzono podwyżki pensji młodocianych pracowników i od tego momentu wynoszą one:

• 8% przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym roku nauki;
• 9% przeciętnego wynagrodzenia w drugim roku nauki;
• 10% przeciętnego wynagrodzenia w trzecim roku nauki.

Kwoty te będą się zmieniać, ponieważ tzw. średnia krajowa to wskaźnik ruchomy, który cały czas rośnie. Przykładowo, wynagrodzenia uczniów, którzy odbywają praktyki zawodowe w szkole branżowej lub technikum, tuż po wprowadzonych podwyżkach wynosiły odpowiednio 569,94 zł, 641 zł i 712 zł. To o ponad 200 zł więcej niż jeszcze w maju 2023 roku, kiedy to uczniowie zarabiali nie mniej niż 356,21 zł w pierwszym roku, 427,46 zł w drugim roku i 498,70 zł w trzecim roku nauki. 

Bezpłatne praktyki zawodowe nie powinny więc mieć miejsca. Należy jednak pamiętać, że sytuacja ta dotyczy jedynie praktycznej nauki zawodu, a nie np. praktyk odbywanych już na studiach, które są najczęściej traktowane jak praca po liceum na podstawie umowy zlecenia lub umowy o pracę. 

Jak załatwić praktyki zawodowe?

Kwestie formalne dotyczące załatwiania praktyk zawodowych uczniom techników i szkół branżowych to zadanie szkoły. Placówki edukacyjne mają najczęściej podpisane porozumienia z lokalnymi przedsiębiorstwami, które wyraziły chęć, by przyuczać młodych ludzi do zawodu. W większości przypadków szkoły współpracują z kilkoma firmami, więc uczniowie mogą zdecydować, gdzie chcieliby odbyć praktykę zawodową. 

Sprawdź również, ile można zarobić w pierwszej pracy po studiach.

Jeśli uczeń chciałby odbywać praktyki w innym miejscu, musi przede wszystkim się dowiedzieć, czy dana instytucja jest zainteresowana zatrudnianiem młodocianych pracowników. Takie firmy można znaleźć np.: 

• na targach pracy, gdzie ogłasza się wielu przedsiębiorców, którzy wspierają młodzież na początku kariery zawodowej; 
• w internecie – tu jednak trzeba uważnie filtrować oferty pracy, ponieważ nie dla każdego pracodawcy zatrudnianie młodych osób jest równoznaczne z praktykami zawodowymi.

Kto płaci za praktyki zawodowe?

Wypłacanie wynagrodzenia za praktyki zawodowe należy do przedsiębiorcy, który zdecydował się przyuczać młodocianych pracowników do zawodu w swojej firmie. Szczegółowe warunki płatności są określane w umowie, którą przedstawiciel szkoły branżowej lub technikum podpisuje z danym przedsiębiorstwem. Wypłata powinna być równoznaczna z minimalną kwotą wynagrodzeń dla uczniów odpowiednio pierwszego, drugiego lub trzeciego roku kształcenia zawodowego, ale może również zawierać dodatki takie jak zwrot kosztów za dojazdy.

Firmy, które zatrudniają młodocianych pracowników, także otrzymują z tego tytułu gratyfikację finansową od państwa. 

Warto wiedzieć: Jak się przebranżowić w wieku 30, 40 lub 50 lat?

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy praktyki zawodowe wliczają się do emerytury? 

Praktyki zawodowe to doświadczenie, które może wliczać się do stażu pracy na określonych warunkach. Do okresów składkowych będzie zaliczał się jedynie okres pracy na podstawie umowy o naukę zawodu lub o przyuczenie do zawodu, gdy między pracownikiem (uczniem) a zakładem pracy została podpisana umowa, na której podstawie praktykant mógł otrzymać później świadectwo pracy.

Czy praktyki zawodowe w szkole branżowej są obowiązkowe?

Praktyki zawodowe w szkole branżowej lub technikum są częścią nauczania, więc ich odbycie jest obowiązkowe. Zostało to określone w regulaminach poszczególnych szkół. 

Czy praktyki zawodowe są płatne?

Tak, praktyki zawodowe dla uczniów szkół branżowych i techników są płatne i polskie prawo ustala minimalne stawki, jakie powinny być oferowane osobom, które przyuczają się do zawodu. Zasady te nie dotyczą praktyk studenckich realizowanych przez osoby dorosłe.