pracownik socjalny

Pracownik socjalny zazwyczaj zajmuje się wieloma interesantami. Wśród nich znajdują się osoby i grupy zmagające się z problemami różnego typu. Taki specjalista może pracować jako m.in.:

●       pracownik socjalny współpracujący z ośrodkami wychowawczymi i szkołami – współdziała z rodzicami i nauczycielami, aby rozwiązywać takie problemy jak zastraszanie, agresywne zachowanie czy częste nieobecności w szkole zaobserwowane wśród dzieci i młodzieży. Opracowuje strategię, która ma poprawić rozwój społeczny uczniów i wychowanków oraz pozytywnie wpłynąć na ich wyniki w nauce;

●       pracownik socjalny wspierający rodziny i dzieci – oferuje pomoc potrzebującym tego rodzinom oraz dąży do tego, by chronić dzieci i zapewnić im bezpieczny rozwój. Może udzielać wsparcia w zakresie otrzymania mieszkania socjalnego, skorzystania z danego programu pomocy społecznej itp. Podejmuje także interwencje w przypadku konfliktów rodzinnych oraz w sytuacji zaniedbywania lub znęcania się nad dziećmi;

●       pracownik socjalny udzielający wsparcia związanego z opieką zdrowotną – może zajmować się m.in. rozpoznawaniem sytuacji socjalno-bytowej pacjenta po zakończeniu jego hospitalizacji, pomaganiem w przenoszeniu się ze szpitala do domu, wspieraniem w zrozumieniu diagnozy, wyszukiwaniem zakładów opiekuńczo-leczniczych, zapewnieniem łączności między hospitalizowanym chorym a jego środowiskiem życia;

●       pracownik socjalny zajmujący się osobami z problemami psychicznymi oraz nadużywającym substancji psychoaktywnych – pracuje z osobami zmagającymi się z chorobami psychicznymi, m.in. udziela im informacji na temat placówek, w których mogą się leczyć, pomaga całej rodzinie w zaakceptowaniu i dostosowaniu się do diagnozy. Oferuje pomoc także uzależnionym osobom, na różne sposoby wspierając je w zdrowieniu i drodze do życia w trzeźwości.

Pracownik socjalny może więc mierzyć się z wieloma wyzwaniami. Wymaga to od niego nie tylko wiedzy, lecz także stosownych predyspozycji.

Zobacz również: Kim jest researcher? Zarobki na stanowisku i wymagania

Co robi pracownik socjalny w swojej pracy? Zakres obowiązków

Zadania pracownika socjalnego są złożone. Taka osoba odpowiada za wiele różnorodnych kwestii, a ich celem zawsze jest pomoc potrzebującym. Podstawowy zakres obowiązków pracownika socjalnego obejmuje m.in.:

●       określanie, które rodziny i indywidualne osoby potrzebują pomocy – zadaniem pracownika socjalnego jest identyfikacja osób w danej społeczności, które wymagają wsparcia. Wśród nich mogą znajdować się seniorzy, osoby w kryzysie bezdomności itp. W przypadku zgłaszanych incydentów związanych z przemocą domową specjalista powinien dotrzeć do jej ofiar (w tym dzieci) i zaproponować odpowiednią pomoc;

●       przeprowadzanie diagnozy sytuacji życiowej klientów – rolą pracownika socjalnego jest określenie, z jakimi trudnościami zmagają się dane osoby, ocenienie zaawansowania problemów oraz wyznaczenie sposobów, które mogą pomóc w ich rozwiązaniu. Specjalista musi przy tym zebrać kluczowe informacje o sytuacji swoich podopiecznych, ich warunkach życiowych, pozycji w danej społeczności, historii medycznej i dotykających ich problemach. Powinien także poznać bliskich tych osób. W tym celu przeprowadza wywiad środowiskowy, tworzy notatki służbowe i opracowuje inne ważne dokumenty. Pozwala to dobrze przeanalizować sytuację konkretnej osoby lub rodziny i na tej podstawie określić rodzaj oraz zakres wymaganego wsparcia;

●       znalezienie odpowiedniej pomocy dostosowanej do potrzeb danej osoby – po określeniu, czego potrzebują podopieczni, pracownik socjalny musi poinformować ich o możliwości skorzystania ze świadczeń, które im przysługują, a także przedstawić formy pomocy dostosowane do ich problemów. W tym celu sam musi zweryfikować np. jakie są dostępne programy pomocy społecznej, nawiązać współpracę z placówkami opieki zdrowotnej, zorientować się w sytuacji związanej z przyznawaniem mieszkań socjalnych, wskazać placówki opiekuńcze itd.

●       utrzymywanie stałego kontaktu z potrzebującymi – kiedy pracownik socjalny zapewni swoim podopiecznym odpowiednie wsparcie, musi na bieżąco monitorować ich sytuację oraz to, jak realizowane są programy pomocowe;

●       reagowanie na sytuacje kryzysowe – pracownik socjalny odpowiada za działania interwencyjne w razie nagłych przypadków dotyczących np. pogorszenia zdrowia psychicznego, napaści na tle seksualnym lub innym bądź znęcania się nad dziećmi. Udziela wówczas doraźnej pomocy. Oprócz tego odpowiada za podejmowanie działań o charakterze zaradczym.

Konkretny zakres obowiązków pracownika socjalnego zależy od typu instytucji, z którą współpracuje oraz potrzebami interesantów. Wszystkie wykonywane przez niego działania muszą być zgodne z prawem i etyką zawodową. Ponadto pracownik socjalny dąży do poprawy jakości świadczonych usług. Podejmuje współpracę z wieloma instytucjami i specjalistami oraz współtworzy lokalne programy pomocowe.

Przeczytaj również: Zawód: programista – co warto wiedzieć?

Jak wygląda praca pracownika socjalnego?

Praca pracownika socjalnego ma w dużej mierze charakter biurowy. Przez znaczną część czasu wykonuje się ją w pomieszczeniach. Przygotowuje się wówczas dokumenty, przegląda ważne informacje o potrzebujących, wysyła wiadomości e-mail, kontaktuje drogą elektroniczną lub telefoniczną z różnymi instytucjami itp. Pracownik socjalny korzysta przy tym z typowego sprzętu – komputera z oprogramowaniem biurowym i dostępem do internetu, telefonu, drukarki czy skanera. Używa również specjalnego systemu POMOST stworzonego z myślą o pracy jednostek pomocy społecznej.

W biurze możliwe jest przyjmowanie interesantów. Można też kontaktować się z nimi drogą mailową, telefoniczną i listowną. Oprócz tego pracownik socjalny spotyka się z nimi w ich miejscu zamieszkania. Wyjazdy w teren stanowią ważną część jego pracy. W ich ramach odwiedza też np. siedziby instytucji i organizacji, różnego typu grupy wsparcia, w których uczestniczą jego podopieczni itp.

Zadania pracownika socjalnego, choć często wykonywane samodzielne, wymagają regularnego kontaktowania się z innymi ludźmi. To nie tylko klienci, lecz także współpracownicy z różnych branż. Wśród nich mogą być np. asystenci rodziny, specjaliści z zakresu praw dzieci, pielęgniarki środowiskowe, lekarze rodzinni, mediatorzy oraz asystenci prawni.

Warto wiedzieć, że pracownik socjalny ma przywilej pierwszeństwa w przypadku załatwiania spraw w urzędach, instytucjach itp. Dodatkowo organy administracji publicznej muszą pomagać specjalistom podczas wykonywania tego typu obowiązków. Ważną informację stanowi również fakt, że pracownik socjalny jest objęty ochroną prawną, którą stosuje się w przypadku pełnienia zadań funkcjonariusza publicznego.

Warunki zatrudnienia pracownika socjalnego

Pracownik socjalny może być zatrudniony na cały etat lub wykonywać swoje obowiązki w niepełnym wymiarze godzin, w zależności od charakteru posady. Wypełnia swoje zadania na podstawie umowy o pracę. Daje mu to poczucie stabilności oraz możliwość korzystania z różnego typu udogodnień, takich jak urlop wypoczynkowy, urlop wychowawczy czy dodatkowe świadczenia.

W przypadku zatrudnienia na pełen etat pracownik socjalny pracuje średnio 8 godzin dziennie i 40 tygodniowo, o stałych porach, np. między 9.00 a 17.00. W zależności od struktury danej instytucji czasami może zdarzyć się praca w trybie zmianowym.

W praktyce pracownik socjalny często pozostaje w kontakcie z podopiecznymi również poza typowymi godzinami pracy, np. wieczorami, w weekendy i święta. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji kryzysowych, Wypełniając codzienne obowiązki, musi więc postarać się, aby dobrze zadbać o swój work-life balance.

Gdzie może pracować pracownik socjalny?

Pracownik socjalny najczęściej pracuje w instytucjach samorządowych oraz organizacjach o charakterze pozarządowym. Zatrudnienie możliwe jest m.in. w ośrodkach lub domach pomocy społecznej, centrach pomocy rodzinie, szpitalach i innych placówkach świadczących usługi medyczne, noclegowniach, ośrodkach interwencji kryzysowych, podmiotach przeciwdziałających przemocy w rodzinie, zakładach karnych, jednostkach zapobiegania bezrobociu, centrach integracji społecznej, regionalnych ośrodkach polityki społecznej itp. Oprócz tego taki specjalista może pracować jako pracownik socjalny w domu dziecka lub w innych placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Jak wygląda rozwój zawodowy pracownika socjalnego?

W przypadku zawodu pracownika socjalnego stopnie i zasady rozwoju zawodowego są jasno wyznaczone przez konkretne przepisy. Kolejne poziomy kariery obejmują następujące stanowiska wraz z wymaganiami dotyczącymi ich zdobycia:

●       pracownik socjalny – konieczne jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia wyznaczonego przepisami ustawy związanej z pomocą społeczną;

●       starszy pracownik socjalny – poza typowymi kwalifikacjami pracownika socjalnego należy mieć 5 lat doświadczenia w zawodzie;

●       specjalista pracy socjalnej – niezbędne jest odpowiednie wykształcenie wyższe umożliwiające objęcie stanowiska specjalisty pracy socjalnej lub zdobycie dyplomu pracownika socjalnego oraz specjalizacji I stopnia na stanowisku „pracownik socjalny” oraz 3-letnie doświadczenie;

●       starszy specjalista pracy socjalnej – potrzebne jest stosowne wykształcenie lub uzyskanie dyplomu pracownika socjalnego i specjalizacji II stopnia w tej profesji oraz 5-letni staż pracy;

●       starszy specjalista pracy socjalnej – koordynator – trzeba odznaczać się wykształceniem wyższym potrzebnym do wykonywania tej profesji lub dyplomem pracownika socjalnego, specjalizacją II stopnia oraz 5-letnim doświadczeniem;

●       główny specjalista pracy socjalnej – wymagane jest wyższe wykształcenie specjalistyczne oraz 5-letni staż zatrudnienia lub wykształcenie wyższe pozwalające na objęcie posady wraz ze specjalizacją II stopnia w profesji pracownika socjalnego i 6-letnim doświadczeniem.

Powyższe ustalenia wynikają z art. 121b ustawy o pomocy społecznej.

Zarobki pracownika socjalnego zależą od różnych kwestii. Duże znaczenie ma to, czy dana osoba jest zatrudniona w podmiocie państwowym, czy prywatnym. Ważne są też doświadczenie i umiejętności konkretnego specjalisty. Zarobki pracowników socjalnych uważa się za dość niskie. Wiele osób wskazuje, że są nieadekwatne do poziomu trudności tego zawodu i zaangażowania, jakiego on wymaga. Zgodnie z dostępnymi danymi* mediana wynagrodzeń na stanowisku zwykłego pracownika socjalnego (bez awansu) wynosi 4750zł brutto. Najlepiej opłacani otrzymują od 5560 zł brutto w górę.

* Dane pochodzą z portalu wynagrodzenia.pl ze stycznia 2024 roku.

Na jakie dodatki może liczyć pracownik socjalny?

Pracownicy socjalni zatrudnieni w ośrodkach pomocy społecznej, centrach usług społecznych czy powiatowych centrach pomocy rodzinie poza stałą pensją otrzymują też różnego typu dodatki. Wśród nich znajdują się:

●       400 zł dodatku w skali miesiąca za pracę w terenie;

●       10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego raz na 2 lata, po przepracowaniu minimum 3 lat w zawodzie;

●       prawo do szkoleń przeprowadzanych przez pracodawcę minimum raz na 2 lata, których celem jest podniesienie bezpieczeństwa osobistego;

●       zwrot przynajmniej 50% kosztów szkolenia z obszaru specjalizacji zawodowej;

●       zwrot kosztów dojazdu związanych z pracą w terenie, jeśli pracodawca nie może zapewnić go podwładnym w ramach środków, które pozostają do jego dyspozycji.

Kwestie związane z przydzielaniem dodatków są uregulowane prawnie.

Osoby, które chcą pracować jako pracownik socjalny, muszą spełnić konkretne warunki. Kluczowe jest posiadanie określonej wiedzy i umiejętności oraz odpowiednie wykształcenie. Obecnie (stan na 2022 rok) kwalifikacje pracownika socjalnego można zdobyć poprzez ukończenie pomaturalnego kolegium pracowników służb społecznych, które kształci w profesji pracownika socjalnego, albo uzyskanie dyplomu studiów I stopnia (tzw. licencjat) lub II stopnia (tzw. magisterka) na kierunku praca socjalna. Ustalenia w tym zakresie obowiązują od 1 stycznia 2014 roku. Pracownik socjalny bez wykształcenia ujętego w przepisach, zdobytego po tej dacie, nie może pracować w zawodzie. Warto jednak pamiętać, że w przeszłości regulacje były nieco inne. W związku z tym pracę w zawodzie pracownika socjalnego mogą też wykonywać np. osoby, które przed końcem 2013 roku otrzymały dyplom studiów wyższych o specjalności przygotowującej do pełnienia tej profesji na takich kierunkach jak socjologia, nauki o rodzinie, pedagogika, pedagogika specjalna, polityka społeczna, politologia lub psychologia.

Od pracownika socjalnego wymaga się też spełnienia innych wymogów. Ważne, aby miał polskie obywatelstwo, pełną zdolność do czynności prawnych, był niekarany i korzystał z pełni praw publicznych. Wśród istotnych kwalifikacji pracownika socjalnego znajduje się także znajomość regulacji prawnych, w tym m.in. ustawy o pomocy społecznej.

Pracownik socjalny musi cechować się różnymi umiejętnościami, również tymi z zakresu kompetencji miękkich. Istotne są m.in. empatia i zrozumienie podopiecznych, zdolność określenia ich potrzeb oraz zapewnienia im wsparcia, a także myślenie krytyczne, które ułatwia analizowanie różnych sytuacji i przypadków. Bardzo ważna jest również komunikatywność i wysoka kultura osobista. Oprócz tego liczy się odporność na stres, opanowanie emocjonalne, odwaga, wytrwałość i duża doza cierpliwości.